Home »

Phân tích tâm trạng của nhân vật trữ tình qua bài thơ “Muốn làm thằng Cuội” - Phan Thị Thanh Hoài

2/6/14
Tản Đà Nguyễn  Khắc Hiếu (1889 – 1939) là gương mặt đặc biệt trên thi đàn Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX, người đã mang đến một làn gió lạ cho thơ ca Việt Nam. “Ông là người thứ nhất có can đảm làm thi sĩ”(Xuân Diệu), với cái ngông nghênh khinh bạc của nhà nho cuối cùng và là người tiên phong cho thi ca vào con đường chuyên nghiệp.
Tình say, ý lạ, tứ mới chưa làm nên một Tản Đà, mà điều chủ yếu là sự thành thực tự nhiên trong cảm xúc, ngay cả khi thi nhân chìm đắm vào cõi mộng. Những “ khối tình”, những “giấc mộng” làm nên một phần văn nghiệp Tản Đà. Muốn làm thằng cuội là một bài thơ hay và lãng mạn kết hợp giữa mộng và tình, bộc lộ rõ nhất tâm trạng của nhân vật trữ tình để ta nhận ra chân dung của một con người dám lấy cái “ngông” như một sự thách thức với cuộc đời ô trọc,với chế độ xã hội thực dân phong kiến vốn đầy chán ngán, buồn bực.


Có thể nói con người Tản Đà như là một chiếc gạch nối giữa hai thế kỷ, thơ Tản Đà là chiếc cầu bắc ngang hai bờ thơ cổ điển và thơ hiện đại. Ông cũng là người có vinh dự  “dạo những bản mở đầu cho một cuộc tân kỳ sắp sửa” (Hoài Thanh, HoàiChân). Cung bậc của tiếng đàn ấy là một tâm hồn phóng túng, tự coi mình lạc bước chốn trần gian, để tâm tình được bộc lộ cùng trời đất:
“Đêm thu buồn lắm chị Hằng ơi 
Trần thế em nay chán nửa rồi”
Mở đầu bài thơ chỉ có hai câu thơ ngắn gọn thay cho lời tâm sự đã cho thấy sự cô đơn trong tâm hồn tác giả ở ngay giữa cuộc đời trần tục.Đêm thu là môt đêm vui nhưng tác giả lại bảo “ buồn lắm”.Buồn, buồn đến cực điểm và chỉ biết gọi “chị Hằng ơi” để tâm sự, để thả lòng mình. Lạ thay, lần này nhà thơ tìm đến với chị Hằng không phải bằng cái cuồng vọng đòi cưới chị Hằng Nga  mà lại là một chút khép mình xưng “em” rất ngọt, rất thân mật, như hai người đã quen biết nhau rất lâu, đã trở thành bạn bè. Việc tìm đến chị Hằng khi buồn đã thể hiện cái tôi rất riêng của Tản Đà. Không giống những thi nhân xưa chỉ biết ngắm trăng thở dài…(ở ông có nét giống với thi tiên Lý Bạch đời đường). Phải chăng cậu ấm Hiếu đã mệt mỏi với những phiền muộn trần thế, nên thở ra một giọng thơ chán đời chăng? “chán nữa rồi”, phải rất chán và buồn vì trần thế, vì cuộc đời tầm thường, xấu xa. Cũng có thể vì công danh dở dang hay vì bất hòa với thực tại xã hội mà không làm gì được.Có lẽ vì những nguyên do đó mà ông muốn lên cung trăng bầu bạn với chị Hằng, giai nhân cung Quảng để quên đi phiền muộn trần thế này chăng?
“Cung quế đã ai ngồi đó chửa
Cành đa xin chị nhắc lên chơi”
Hành trình tưởng tượng của nhà thơ đã ngược về thời gian trong truyện cổ tích, để nhà thơ hóa thân thành chú Cuội.Nhưng chỉ khác một chi tiết nhỏ: ngày xưa chú Cuội bám cành đa thần để bay lên trăng, còn hiện tại thì cành đa ấy đón hồn thi nhân lên cung quế.
Với một chữ “xin” rất chân thành như một lời nài nỉ; “cành đa” như một “bậc thang” bắc lên cung quế, đưa thi sĩ lên trời để gần gũi Hằng Nga, để tâm sự, để trút đi nỗi buồn. Đó là một giấc mộng mà chỉ riêng Tản Đà mới có. Một giấc mộng muốn thoát ly cõi trần, thoát đi nỗi chán chường cuộc sống, chán ngán cuộc đời.Ước muốn lên cung trăng với chị Hằng – một cõi tiên thanh tao, thoát tục, không vướng nhơ bẩn của bụi trần.Tâm hồn Tản Đà muốn hướng về những vẻ đẹp tuyệt đối, muốn giữ tâm hồn trong sạch của mình, tách biệt với cõi hồng trần đầy tục lụy:
“Có bầu, có bạn can chi tủi
Cùng gió, cùng mây thế mới vui”
Một khi đã đạt được ước muốn, được lên cung quế, thì sẽ chẳng còn buồn, chẳng còn chán. Làm sao thấy “tủi” khi có gió, có mây, lại có chị Hằng bầu bạn, nỗi cô đơn cũng tan biến, “thế mới vui”, mới thỏa.Với lại lên cung trăng để thưởng thức vẻ đẹp vĩnh hằng, những thú vui phong nhã, Tản Đà được dịp thả hồn phiêu diêu trong cõi rộng lớn của trời đất như một vị khách tiên.Bởi lẽ ở cõi trần ông đã chán ngán tất cả và cái phóng khoáng hơn trong tâm hồn thi nhân chính là chia sẽ, san sớt nỗi buồn với giai nhân cung quế.Có như vậy mới là tri âm tri kỷ!
“Rồi cứ mỗi năm rằm tháng Tám
Tựa nhau trông xuống thế gian cười”
Cái “ngông”của Tản đà thể hiện rõ nhất ở hai câu cuối.Bài thơ mở đầu bằng lời than “ buồn lắm”, kết lại bằng nụ cười đêm “rằm tháng Tám”. Niềm vui thay thế nỗi buồn khi những tấm lòng tri kỷ đã gặp gỡ được nhau.Cảm hứng lãng mạn của cả bài thơ trọn vẹn với hình ảnh trăng thu tròn tuyệt đẹp lay thúc giấc mơ của bao kẻ muốn lánh đời thoát tục khỏi khuôn sáo cũ mòn của thơ xưa.Cứ đến rằm tháng Tám lại được cùng chị Hằng “tựa nhau”trông xuống thế gian, cười và chẳng về cõi trần nữa.Chắc có lẽ Tản Đà muốn để cho người đời chiêm ngưỡng cái cảnh mình “tựa” vai Hằng Nga mỉm cười đắc chí trong ánh trăng huyền ảo, chơi vơi…Một nụ cười rất ngông, rất Tản Đà!Nhưng đằng sau nụ cười ấy, lại là nỗi lòng nặng trĩu ưu tư của một người con đất Việt. Con người ấy muốn giữ trọn “thiên lương” giữa cuộc đời ô trọc nên phải đắm chìm trong những “giấc mộng con” để sống thành thực với chính mình và cuộc đời. Một con người “đi qua cái hỗn độn của xã hội Việt Nam đầu thế kỷ 20” mà vẫn giữ trọn “linh hồn cao khiết”( Hoài Thanh, Hoài Chân)

Muốn làm thằng Cuội là bài thơ hay và lãng mạn, bộc bạch tâm tư của Tản Đà giúp ta hiểu thêm về một con người đã dám phô bày cái tôi đầy cá tính của mình trước cuộc đời không cần giấu giếm, như một cách để đối lập với xã hội thực dân - phong kiến.Tác phẩm góp thêm luồng sinh khí mới cho cảm hứng lãng mạn, phát triển mạnh mẽ phong trào Thơ Mới 1932-1945.

PHAN THỊ THANH HOÀI (tác giả giữ bản quyền)
___________________________________________


© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm sử dụng lại nội dung này.
Chuyên mục: ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét