Home »

Anna Karenina và cuộc sống hôm nay - Nguyễn Khánh Tuyết Vy

13/2/16
   Anna Karenina là một trong những danh tác của đại văn hào Lev Tolstoy. Tác phẩm  ra đời năm 1877, viết về thời kì lịch sử nước Nga bước vào giữa thế kỉ mười chín, sau giải phóng nông nô. Ngòi bút nghệ thuật điêu luyện của Lev Tolstoy đã vạch trần bộ mặt xấu xa của chế độ phong kiến chuyên chế Nga hoàng.

   Tác phẩm được coi là bộ “bách khoa toàn thư về đời sống Nga” với nội dung xoay quanh các vấn đề lớn của xã hội Nga đương thời. Nổi bật nhất và xuyên suốt toàn bộ tác phẩm, đó là vấn đề Hôn nhân và gia đình được thể hiện qua các nhân vật: Anna, Alexis, Vonski, Kitty, Levine, Stepane, Dolly mà Anna là nhân vật trung tâm.
   Trước hết, xin giới thiệu: Anna Karenina không là cuốn tiếu thuyết dành cho những ai thiếu kiên nhẫn! Tác phẩm gồm câu chuyện của nhiều nhân vật quen biết nhau nhưng được sắp xếp hài hòa. Như một thiên phóng sự về cuộc sống, Anna Karenina đã ghi lại và mô tả một cách sống động nhưng chân thực, tế nhị, nhẹ nhàng, không có quá nhiều tình tiết bi kịch. Tuy đây là tác phẩm hiện thực xã hội, nhưng chúng ta không bắt gặp những số phận nghiệt ngã như trong các tác phẩm của Nam Cao hay các nhà văn hiện thực khác. Nhưng Lev Tolstoy vẫn cho người đọc nhìn thấy rõ nét sự giả dối trong giới thượng lưu, những lề lối giả tạo đã bóp nghẹt cuộc sống con người trong khuôn khổ nhất định qua các sinh hoạt thường ngày, các cuộc giải trí, những cuộc chuyện phiếm… của họ. Với những biến động nội tâm, những suy nghĩ và với những miêu tả về sinh hoạt thường ngày, Anna Karenina có thể mang đến cảm giác nhàm chán cho những ai thích các tác phẩm giàu tình tiết ly kì, lãng mạn.
   Hôn nhân – gia đình, vấn đề nổi bật nhất mà nhà văn đã đặt ra trong tiểu thuyết Anna Karenina thông qua cuộc hôn nhân đỗ vỡ giữa vợ chồng Alexis và Anna. Anna chấp nhận lấy Alexis không phải vì tình yêu mà vì tiền của và địa vị. Trước những lề lối xã hội thượng lưu bấy giờ, người phụ nữ không có quyền định đoạt hôn sự cho riêng mình, nhân vật Dolly (em dâu Anna) đã nêu lên quan điểm đó khi nàng thuyết phục Levine hỏi cưới em gái mình là Kitty: “Đàn ông các cậu được tự do chọn lựa. Các cậu biết rõ các cậu yêu ai. Còn trái lại, một cô gái phải thận trọng – nữ giới bắt buộc như thế - họ chỉ thấy các cậu từ xa và thấy gì cũng tin. Trong trường hợp đó, họ biết ăn làm sao, nói làm sao…”.
   Anna là một phụ nữ xinh đẹp và quyến rũ, giỏi quán xuyến mọi việc gia đình: Quay về khuôn khổ bình thường của cuộc sống nàng đã trở lại một người nội trợ hoàn toàn, không có gì để sợ bị chỉ trích. Nàng đã hy sinh cuộc đời nàng cho bổn phận của một người vợ và cho sự nghiệp của chồng mình, nàng cất giấu ngọn lửa của tình yêu và tuổi xuân để giữ lấy sự đứng đắn và chuẩn mực trong nếp sống mà xã hội đã định cho nàng: Nàng theo chồng về phòng ngủ, nhưng còn đâu ngọn lửa đã làm cho mặt nàng linh hoạt, cho mắt nàng ngời sáng, cho nụ cười nàng rực rỡ?. Nhưng, bất kì người phụ nữ nào cũng khao khát yêu và được yêu, tình yêu là tuổi trẻ của họ. Anna đã đem lòng yêu say đắm Vronski, mối tình được coi là tội lỗi đó lại là mối tình đầu tiên và duy nhất của đời nàng, Vronski đã làm khơi lên ngọn lửa đã phần nào được cất giấu trong tâm hồn Anna. Vì tình yêu, nàng chấp nhận đánh mất tất cả những thứ mà trước đây nàng xem trọng kể cả đứa con trai quý nhất của mình: chàng hôn như mưa lên mặt, lên vai nàng. Nàng nắm tay chàng, không cử động. Những cái hôn đó nàng đã mua với giá rất đắt: danh dự của nàng.
   Tuy nhiên, ngòi bút sắc sảo của Lev Tolstoy không dừng lại ở đó, ông không chỉ là nhà văn mà ông còn là một nhà cải cách giáo dục luôn trăn trở suốt đời về đạo đức. Qua tác phẩm, nhà văn bày tỏ thái độ châm biếm những thanh niên trẻ trong giới thượng lưu sống không theo quy luật nào và chỉ nghĩ đến các trò vui như uống rượu, đánh bạc và phụ nữ. Stépane và Vronski là hai nhân vật điển hình cho giới thanh niên đó. Stépane thiếu trách nhiệm với gia đình, giả dối, phản bội vợ: Trong gia đình Oblonski, tất cả loạn xà ngầu. Được tin chồng dan díu với cô giáo trước đây dạy kèm các con của mình, bà hoàng nhất định không chịu sống dười mái nhà với chồng nữa. Vronski thì tìm đến tình yêu như tìm đến lạc thú và chàng hoàn toàn ghét lập gia đình. Thế nhưng, những kẻ chỉ biết sống cho riêng bản thân ấy thì lại được nhiều người trong xã hội thượng lưu quý mến.
   Luật sư Alexis suốt ngày chỉ lo đọc các công văn và nghiên cứu các vấn đề chính trị, tôn giáo: Alexis về nhà vào bốn giờ, nhưng ông không có thì giờ để lên phòng Anna, như nhiều lần trước đây. Ông đi thẳng vào văn phòng để tiếp những người đến gặp ông và kí các công văn do ông đổng lý văn phòng mang tới. Ông rất rành về triết lý, mê đọc sách về nhiều lĩnh vực: Alexis rất am hiểu về chính trị, triết lý và tôn giáo nhưng không rành về văn chương, nghệ thuật. Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản ông đặc biệt chú ý tới các tác phẩm về lãnh vực đó. Còn Levine là một thanh niên có những lý tưởng cao đẹp , chàng say mê việc đồng áng và lúc nào cũng đau đáu nghĩ tới việc cải cách ruộng đất, biên soạn các chính sách về nông dân và ruộng đất.
   Nhưng chỉ vì tính cách độc đoán, khô khan mà Alexis và Levine bị giới thượng lưu ganh ghét, nói xấu. Thậm chí, Alexis còn bị người ngoài soi mói, tìm cách chế nhạo ông khi ông bị vợ phản bội: Sợ làm bực thân chủ vì nét vui trên mặt, luật sư nhìn xuống chân Alexis… Một ông già trong giới thượng lưu đã nhận xét về Alexis bằng thái độ khinh miệt: “Hắn đã để cả đời để viết các dự án. Coi kìa, hắn bám lấy ông kia, bắt ông nầy phải nghe từng điểm một kế hoạch của ông.”
   Tôi đã đọc các tài liệu cùng nhận xét của các độc giả, nhìn chung, họ chỉ thấy được sức mạnh của tình yêu đã thôi thúc Anna đến với Vronski, đồng thời thương xót cho số phận Anna. Nhưng, đó chưa phải là dụng ý duy nhất của nhà văn Lev Tolstoy khi viết ra tác phẩm này!
   Đồng ý rằng Anna là một người phụ nữ đáng thương, nhưng nếu đã đọc Anna Karenina thì ta không nên nhìn tác phẩm một cách phiến diện vì cách nhìn phiến diện sẽ mang đến một thiếu sót lớn cho tác phẩm, có một điều nữa mà Lev Tolstoy mong mỏi người đọc nhận ra khi đọc tác phẩm của ông.
   Nếu bạn nhận xét Anna Karenina theo vấn đề Tình yêu và hôn nhân – gia đình, bạn không nên chỉ bênh vực Anna, Alexis cũng đáng thương! Càng đáng thương hơn khi ông là người biết vượt qua hoàn cảnh nghèo khó (Alexis mồ côi cha mẹ từ bé, ông có một gia sản nghèo nàn) để trở thành một luật sư tiếng tăm và giúp đỡ rất nhiều cho nhân dân Nga, lẽ ra một người như Alexis phải xứng đáng có được hạnh phúc. Thế nhưng, kết thúc cuộc hôn nhân của ông lại là bi kịch của lừa dối, sự ruồng rẫy và ghét bỏ của Anna: Nàng vừa xác nhận ông tốt hơn mình, nhưng thoáng nhìn ông nàng chỉ thấy có thù hận, khinh bỉ và ganh ghét… Tuy Alexis có tính cách khô khan, nhưng ông cũng là một con người có tấm lòng trung thành, tốt bụng và nhân hậu. Đối với đứa con riêng của người vợ ngoại tình, ông đã không thương hại mà còn thương thật sự, yêu vợ bằng cả tấm lòng chân thành nhất: “Tôi tha thứ không hạn chế. Tôi đưa má bên kia ra sau khi bị tát vào má bên này. Tôi hiến hết tất cả quần áo cho kẻ cướp. Tôi chỉ xin có mỗi một điều, là cho tôi được giữ cái hân hoan của sự tha thứ.”
   Đối với các mối quan hệ xung quanh, Alexis tỏ ra lạnh lùng: trọn đời ông chỉ có những mối giao du tầm thường. Con người Alexis như được bao bọc bằng lớp vỏ bên ngoài thô cứng, nhưng, khi lớp vỏ ấy bị đập vỡ bằng nỗi đau, ông đã để lộ ra một tâm hồn đơn độc và yếu đuối: Quỳ xuống bên giường, áp đầu vào cánh tay nóng bỏng, ông khóc như một đứa trẻ . Ông đã dành hết tình yêu của mình cho Anna, ông chịu đựng nỗi đau, một nỗi đau giày vò cả trái tim ông mỗi khi ông dừng lại công việc của mình. Anna có thấu được nỗi đau ấy không? Nàng là một người phụ nữ quyến rũ, nỗi khao khát tình yêu luôn cháy bỏng trong tim nàng. Nhưng bên cạnh đó, nàng cũng là một người đàn bà sống hời hợt với những giá trị đích thực của cuộc sống, đó phải chăng cũng chính là ảnh hưởng từ lối sống tiêu cực của giới thượng lưu!
   Anna chỉ thu hút được những người đàn ông bằng sắc đẹp, ngoài vẻ bề ngoài quyến rũ, những phẩm chất thực sự mà nàng có là gì?
   Chịu ảnh hưởng từ lối sống hời hợt, hưởng thụ; khi Anna đã tìm được tình yêu, nàng bất chấp tất cả, ruồng rẫy và ghét bỏ cả người chồng yêu thương nàng nhất. Nếu Anna thực sự là một người phụ nữ đáng để chúng ta ngợi ca và ngưỡng mộ, nàng phải là một phụ nữ có tấm lòng nhân hậu để hiểu được nỗi đau của chồng, nỗi đau đó chính là tình yêu thầm lặng nhưng sâu đậm mà Alexis đã dành cho nàng trong suốt thời gian chung sống bên nhau. Alexis như một con đê vỡ, để dòng nước cuộn chảy của tình yêu tràn vào trái tim sắt đá của ông: Anna bỏ ông ra đi, bỏ lại cho ông một nỗi khổ vô biên. Làm sao Anna lại có thể tàn nhẫn đến như thế khi ông đã tha thứ với lòng quảng đại vô biên. Ông đã yêu thương một người đàn bà tội lỗi và một đứa con ngoại hôn. Hành động cao quý đó có đáng cho ông rơi vào tình trạng bị bỏ rơi phải sống trong cô đơn, trong bức rức và sự khinh bỉ của mọi người?.
   Anna đã gây ra nỗi khổ tâm triền miên và nỗi nhục nhã ê chề cho Alexis: lần đầu tiên, số phận buồn thảm của ông hiện ra với tất cả sự khủng khiếp. Anna đã làm tan nát cả cuộc đời ông khiến ông bị mọi người chê cười: Không có một người nào ở Pétersbourg có thể cho ông tâm sự niềm đau để họ thương ông, không một viên chức cao cấp, một nhân vật tên tuổi trong xã hội mà thương một con người đau khổ.
   Bằng nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật, Lev Tolstoy đã tinh tế xây dựng nên một Anna và một Alexis với hai mặt mâu thuẫn: Anna vừa đáng thương, vừa đáng giận! Alexis vừa khô khan và rắn rỏi, vừa đơn độc và yếu đuối!
   Anna sa ngã cũng một phần vì nàng chịu ảnh hưởng từ lối sống hưởng thụ của giới thượng lưu, và hai vợ chồng nàng đều là nạn nhân của những lề lối giả tạo trong xã hội đó. Đằng sau những cử chỉ, nét mặt khả ái mà nhà văn thường mô tả trong truyện; đó là sự độc ác, vô nhân đạo. Họ bới móc, mang những chuyện đỗ vỡ của các gia đình thuộc giới thượng lưu làm đề tài chỉ trích, nói xấu. Họ hời hợt trước nỗi đau khổ của Alexis và xem Anna là một người đàn bà tội lỗi. Điều này khiến tôi suy nghĩ nhiều về lối sống của con người trong xã hội hiện nay.
   Như đã nói trên: Lev Tolstoy không chỉ là nhà văn mà ông còn là một nhà cải cách giáo dục suốt đời trăn trở về đạo đức; tôi rất khâm phục ông! Anton Chekhov từng khẳng định: Tolstoy đã hoàn thành công việc cho tất cả mọi người. Những điều ông đã thật sự làm để biện hộ cho tất cả những hy vọng và ước vọng được dành cho văn học. Những ước vọng văn học đó chính là mang đến cho cuộc sống những giá trị tốt đẹp nhất, đấu tranh chống mọi biểu hiện tiêu cực trong đời sống, góp phần làm lành mạnh các quan hệ xã hội, hướng các con người đến chân, thiện, mỹ… Quả thật, những gì mà đại văn hào Lev Tolstoy trăn trở trong suốt thế kỉ qua cho đến hôm nay vẫn còn đúng. Đạo đức và giáo dục, cái mà nhân loại đến tận ngày nay vẫn còn hoang mang, trăn trở về nó và sẽ còn trăn trở nhiều hơn nữa trong tương lai.
   Chế độ Nga hoàng – một thời kì đã vĩnh viễn bị xóa bỏ, nhưng dường như lối sống của thời kì ấy vẫn còn. Tất cả chúng ta, trong mọi sinh hoạt, mọi công việc, thậm chí cả trong nhận thức; con người vẫn chưa hẳn thoát ly những lề lối khi xã giao, những quy tắc và thủ tục cứng nhắc trong cơ quan làm việc, cơ quan hành chính.  Nhất là trong giới trẻ hiện nay, xảy ra rất nhiều những hiện tượng tiêu cực, điển hình là hiện tượng những người bị “ném đá” trên mạng xã hội chỉ vì họ sống và nghĩ khác với số đông. Nguyên nhân chủ yếu gây ra điều đó là con người không tôn trọng sự khác biệt của nhau, quá hài lòng và kiêu hãnh về chính mình để không hiểu và đồng cảm được với cảm xúc người khác. Cuộc sống ngày càng nhiều tiện nghi còn làm nảy sinh nhu cầu thích sống hưởng thụ của một bộ phận giới trẻ, yêu thích những giá trị vật chất, chú ý nhiều đến hình thức bên ngoài…
   Tôi lấy làm trăn trở, liệu có phải chúng ta đang vô tình lặp lại phần nào lối sống tiêu cực của cái xã hội đã cũ, lối sống của xã hội phong kiến chuyên chế Nga hoàng! Phải chăng, tất cả đã bị xóa bỏ nhưng tàn dư của nó vẫn còn hiển hiện trong cuộc sống và xã hội hiện nay?
   Bằng nghệ thuật miêu tả hết sức tinh tế những biến động nội tâm của nhân vật cùng kết cấu đan chéo, quyện chặt, tác động qua lại lẫn nhau; nhà văn đã tự hào khẳng định về tác phẩm Anna Karenina của ông: Tôi tự hào bởi kiến trúc của nó là những khung cửa tò vò được nối liền với nhau đến mức không thể nhận ra ổ khóa ở đâu.
   Có thể nói, tiểu thuyết Anna Karenina là một bức tranh thu nhỏ xã hội thượng lưu dưới chế độ Nga hoàng. Đại văn hào Lev Tolstoy và tiểu thuyết xuất sắc Anna Karenina  cùng với tất cả những thông điệp, những trăn trở của nhà văn trong tác phẩm sẽ mãi là nỗi trăn trở của nhân loại hôm nay và các thế hệ sau. Anna Karenina, cuốn tiểu thuyết được viết nên từ cuộc đời thực. Anna Karenina, một tác phẩm văn chương thật hoàn hảo và rất đời sống sẽ mãi là thiên tiểu thuyết hiện thực xã hội hay nhất mọi thời đại!


                                          NGUYỄN KHÁNH TUYẾT VY
_____________________________


ĐÓN ĐỌC BÔNG TRÀM CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT
CHÀO XUÂN BÍNH THÂN & NGÀY THƠ VIỆT NAM 2016
>> Vui lòng nhấp chuột vào hình ảnh phía dưới để vào mục lục số đặc biệt <<



© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm sử dụng lại nội dung này.
Chuyên mục: ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét