Home »

Khỉ trong văn hóa dân gian - Thạch Thị Sene

13/2/16
Là con vật thông minh, nhanh nhẹn với chủng loại phong phú, hoạt động đa dạng, khỉ có mặt ở khắp mọi nơi trên thế giới, trong cả văn học nghệ thuật và xung quanh khỉ có rất nhiều chuyện kỳ thú. Nhân năm Bính Thân 2016 chúng ta cùng nhau tìm hiểu về thế giới loài khỉ.

KHỈ TRONG CA DAO, TỤC NGỮ, THÀNH NGỮ
Khỉ có đặc tính giống con người, thông minh và rất gần gũi với con người. Vì vậy dân gian có rất nhiều những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về khỉ
- Chuột chù chê khỉ rằng hôi / Khỉ mới trả lời cả họ mầy thơm: Ai cũng biết chuột chù vốn rất hôi vậy mà lại mở miệng chê khỉ hôi. Khỉ không bực bội tức giận mà đáp lại một cách nhẹ nhàng nhưng rất đau “cả họ mầy thơm”.  Câu nói móc này làm cho chuột chù cứng họng không biết đáp trả thế nào. Vậy nên khi mở miệng chê bai người khác hãy nhìn lại mình. tốt hơn là không nên chê bai người khác mà chỉ nên góp ý nhẹ nhàng mang tính xây dựng.
- Hứa hươu hứa vượn: Phê phán những người hứa cho có, cho qua chuyện nhưng không bao giờ thực hiện lời hứa.
- Khỉ ho cò gáy: Ý chỉ những nơi hoang vu, vắng vẻ, xa xôi hẻo lánh ít ai lui tới. Câu này có ý chỉ những vùng đất khô cằn không có đủ điều kiện để vạn vật sinh sống, phát triển, con người tạo dựng sự nghiệp.
- Khỉ mắc dộc già: Câu có ý khuyên ta trong cuộc sống không nên tính toán, lựa chọn quá mức mà hãy bằng lòng với những gì hiện có, nếu không sẽ gặp tai họa giáng xuống như người xưa nói “tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”.
- Nhăn như khỉ ăn ớt: Khỉ mà ăn nhằm thứ cay như ớt, gừng thì mặt mày nhăn nhó, khổ sở. Ý chỉ những người đang có chuyện đau buồn, mặt lúc nào cũng cau có khó chịu.
- Nuôi khỉ dòm nhà: Khỉ hay phá phách, ăn vụng, ăn trộm. Vậy nên nuôi khỉ coi chừng nhà chẳng khác nào nuôi kẻ xấu, kẻ gian. Lợi đâu không thấy chỉ thấy hại. Ý khuyên ta thận trọng trong việc dùng người, không nên quá tin vào một người nào đó khi ta chưa biết rõ về họ.
- Rầu rĩ như khỉ mất con: Khỉ rất giống con người nhất là về tình cảm.  Khỉ mà mất con thì nó cũng buồn rầu, bần thần, thương nhớ con không thua gì con người. Ý chỉ sự đau buồn của một con người khi bị mất mác, tiêu hao một thứ gì đó rất quan trọng.
- Rung cây nhát khỉ: Khỉ rất sợ người, nếu thấy người là nó leo tót lên cây cho nên người ta thường rung cây để dọa khỉ nhưng càng rung thì khỉ càng bám chặt vào cây không thể rớt xuống được. Câu này ý nói hăm dọa, hù nhát một ai đó nhưng không có tác dụng, không có hiệu quả như mong muốn.
- Chim kêu vượn hú: Chỉ nơi hoang vắng, buồn bã ít người qua lại
- Làm trò khỉ: Chế giễu những người hay phá phách, bắt chước làm trò hề trêu ghẹo người khác.
- Đồ khỉ gió: Ám chỉ những người không đứng đắn, không nghiêm túc hay nghịch ngơm, phá phách.
- Khỉ lại khỉ, mèo hoàn mèo: Ý chỉ những thói xấu cho dù có dấu diếm thì cũng có ngày bị phát hiện, không thể che dấu mãi được.
- Vượn lìa cây có ngày vượn rũ / Anh xa nàng mặt ủ mày chau: Ý chỉ sự buồn bã đau khổ khi phải xa lìa những gì mà mình gắn bó, thân thuộc, yêu thương nhất.
- Khỉ mắc phong: Chỉ những người nghịch ngợm, phá phách nhún nhảy luôn tay luôn chân không nghỉ ngơi.

NHỮNG MẪU CHUYỆN XOAY QUANH KHỈ
Nuôi khỉ dòm nhà:
Xưa có một cặp vợ chồng nọ có nuôi một con khỉ cột ngoài gốc cây bên hông nhà. Một buổi trưa mát trời, vợ chồng nọ cao hứng ôn lại việc làm đêm tân hôn mà quên đóng cửa sổ. Chú khỉ ngồi vắt vẻo trên cành cây nhìn vào không biết thấy gì mà chỉ chỏ cười khẹt khẹt. Đám con nít hàng xóm thấy lạ bu lại nhìn qua cửa sổ và vô tình nhìn thấy chuyện người lớn. Rõ là “nuôi ong tay áo, nuôi khỉ dòm nhà”.
Chết vì khỉ:
Có một ông nọ nuôi một con khỉ. Ông rất thương nó, nó cũng rất trung thành với ông. Mỗi khi ông ngủ là nó ngồi bên cạnh đuổi ruồi, muỗi cho ông được yên giấc. Một buổi trưa, ông nằm ngủ dưới gốc cây, con khỉ ngồi kế bên, có một con ruồi cứ bay tới bay lui trước mặt ông, con khỉ đuổi ruồi mãi mà nó cứ quay trở lại và đậu vào trán ông chủ. Tức mình, con khỉ nhặt một cục đá ra sức đập mạnh vào trán ông chủ. Con ruồi nát bét, tất nhiên là ông chủ cũng chết ngay sau cái cú đập như trời giáng của con khỉ.
Khỉ mê tivi: Chuyện xảy ra ở Luân Đôn.  Trong nhiều tuần lễ liền, người dân ở một khu phố bức xúc vì tiếng gầm rú suốt đêm của chiếc tivi từ nhà ông Desmond Turner.  Chủ nhà sợ hãi cho biết ông không dám hạ âm thanh vì sợ con khỉ của ông nổi giận.  Người cảnh sát không tin đến tắt cái tivi. Bất ngờ con khỉ hiện ra từ phòng bên cạnh nhảy xổ về phía người cảnh sát nắm nhổ từng nắm tóc trên đầu trước khi người cảnh sát này kịp tháo chạy ra ngoài.  Theo chủ nhà cách duy nhất làm cho con khỉ dịu cơn giận là có ai đó can đảm bước vào mở chiếc tivi thật to. Nhưng ai là người can đảm?
Khỉ bị kiện: Tòa án tối cao Ấn Độ đã từng xét xử một vụ kiện của cư dân thủ đô về khỉ. Những đàn khỉ sống tự do nơi phố phường ở New Delhi, chúng nghịch ngợm, phá phách, gây rối trật tự xã hội, gây nguy hiểm cho người đi đường khi họ không cho nó ăn. Dân Ấn Độ rất thích khỉ, họ coi khỉ là nguồn gốc của thần thánh nhưng dường như họ không còn kiên nhẫn trước sự lộng hành của bầy khỉ. Theo phán quyết của tòa án, chính quyền sẽ lên kế hoạch để bắt, tiêm chủng và triệt sản cho họ hàng nhà khỉ trước khi đưa chúng rời khỏi thành phố.
Máy bay hạ cánh khẩn cấp vì khỉ:  Một máy bay của hãng hàng không Yemen buộc phải quay về nơi xuất phát, hạ cánh khẩn cấp để bắt khỉ và đảm bảo sự an toàn cho hành khách. Nguyên do là có một hành khách đã bí mật dấu 6 con khỉ trong một vali lén đem sang Syria bán. Do liều lượng thuốc không đủ nên đi giữa đường 6 con khỉ đã tỉnh giấc cào xé vali và chui ra ngoài. Chúng chạy nhảy lung tung, phá phách khắp nơi làm cho hành khách một phen khiếp vía. Không thể làm gì hơn, máy bay buộc phải hạ cánh để bắt khỉ.
Chuyện cây cầu khỉ:
Vùng nông thôn nước ta có nhiều kênh rạch nên người ta làm cầu để qua lại thuận tiện hơn, đa phần làm bằng thân cây bắt ngang như tre hoặc thân cây dừa. Ai dạn dĩ bước đi không run rẩy là qua được;ai nhát thì bò qua vận dụng cả tay và chân như con khỉ leo cây nên người ta còn gọi là cầu khỉ, nếu run quá thì té ùm xuống nước ngay. Một hôm có một bà trung niên nhát gan không dám đi qua cầu nên phải bò qua;một ông sồn sồn cũng nhát gan nên cúi xuống bò theo sau bà kia, miệng ngậm một túi nhỏ đựng tiền, vàng. Khi 2 người bò ra giữa cầu bỗng một cơn gió mạnh thổi qua tốc váy bà kia lên, không biết ông bò theo sau thấy gì mà mở miệng ra cười túi tiền vàng rơi tùm xuống nước trôi mất. Vì vậy người xưa có câu”ngàn vàng mua một trận cười”
Giai thoại Tú Xương:
Cụ Tú Xương học rất giỏi nhưng lại lận đận về đường thi cử. Trong khi có kẻ chữ nghĩa chỉ bằng hạt gạo, lá mít nhưng nhờ có tiền,  có thế mà đậu cao. Chán nản trước sự bất công đó ông làm bài thơ:
“Cử nhân câụ ấm kỷ
Tú tài con đô Mỹ
Thi thế cũng là thi
Ơi khỉ ơi là khỉ”.
TỤC LỆ THỜ KHỈ
Trung Quốc : Các nhà tướng số Trung Quốc cho rằng năm Thân là năm không mấy tốt đối với những người có chức quyền, nhưng đối với người dân đó lại là một năm vui vẻ vì khỉ là con vật dân chủ, thích tự do. Do vậy dù không được kính trọng lắm như ở Ấn Độ, khỉ Trung Quốc cũng được trọng vọng. Bàn thờ ngày tết của người Trung Quốc năm nay sẽ có nhiều đào - thứ trái cây ưa thích của loài khỉ. Nhà giàu thì bày trên bàn thờ những quả đào thật, đắc tiền ; nhà nghèo thì đào giả nặn bằng bột, miễn sao trông giống đào thật là được. Hy vọng là chúa tể “Hoa Hỏa Sơn” tạm hài lòng và phù hộ cho họ một năm may mắn. Các nhà tướng số Trung Quốc cũng khuyến cáo các bà mẹ không nên sinh con vào năm khỉ, nhất là sinh con gái. Con gái tuổi khỉ cao số, lận đận trong đường tình duyên, khó có chồng.
Nhật Bản: Người Nhật Bản có tập tục thờ 3 con khỉ: Không nghe (tay bịt tai) không thấy (tay bịt mắt) không nói (tay bịt miệng). Không nghe, không thấy, không nói là đức khôn ngoan trong xử thế, triết lý thâm sâu của người Nhật. Dân xứ mặt trời mọc lại xem năm khỉ là năm yên ổn không có chuyện gì xãy ra. Khác với người Trung Quốc kỵ sinh năm khỉ, người Nhật lại muốn sinh con đầu lòng vào năm khỉ vì họ cho rằng tuổi khỉ lớn lên thông minh, nhanh nhẹn, có óc sáng tạo, có khả năng làm mọi việc và rất thận trọng.
Ấn Độ: Người dân Ấn Độ tôn thờ khỉ nâu một loại khỉ nhỏ vốn được xem là hiện thân của thần Hanuman trong Hindu giáo. Tuy nhiên,  khỉ nâu cũng là loài thường xuyên phá hoại mùa màng. Ở nông thôn, khỉ nâu tấn công các cánh đồng,  ăn hết lúa,  hoa màu,  phá hoại hầu như hoàn toàn hoa màu vào vụ thu hoạch của người nông dân,  gồm cả hoa quả,  lương thực ngũ cốc như ngô,  lúa mì.  Dù biết rằng khỉ nâu là loài động vật phá hoại mùa màng,  người dân Ấn Độ cũng không dám làm hại chúng,  vẫn sùng kính khỉ nâu,  xem chúng là một biểu tượng tín ngưỡng
Chuyện phiếm cho vui trong 3 ngày tết, không nên tin đó là thật. Ai đúng,  ai sai thực tế sẽ chứng minh qua bản thân mình và những người tuổi khỉ ở xung quanh. 

                                               THẠCH THỊ SENE
_______________________


ĐÓN ĐỌC BÔNG TRÀM CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT
CHÀO XUÂN BÍNH THÂN & NGÀY THƠ VIỆT NAM 2016
>> Vui lòng nhấp chuột vào hình ảnh phía dưới để vào mục lục số đặc biệt <<


© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm sử dụng lại nội dung này.
Chuyên mục: ,

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét