Tác phẩm kỷ niệm 10 năm hoạt động của Bông Tràm, có sự góp mặt của 50 tác giả với trên 100 tác phẩm. Sách dày
312 trang, khổ 13x19 cm, giá 100.000 đ. Mời quý bạn đọc ủng hộ!
Lê Hữu Minh Toàn |
Vậy Lê Hữu
Minh Toán (LHMT) là ai? Chúng tôi xin giới thiệu vài nét về tác giả. Anh sinh trưởng
tại vùng ngoại ô êm đềm của tỉnh Thừa Thiên Huế. Lên Thành phố thi học với kết
quả khá cao. Anh học Quốc Học niên khoá 1962 - 1963, sau đó theo ông anh ruột
vào Saigon học tiếp. Sau ngày đậu Tú Tài 2 thì anh Thi vào Cao Đẳng Sư Phạm
Nông Lâm Súc (NLS) khoá 3 Saigon. Tốt nghiệp Cao Đẳng Sư phạm về dạy Trung học
NLS Ninh Thuận sau đó chuyển về dạy NLS Khánh Hoà Nha Trang. Hiện tại đinh cư
tại Thành phố Houston, Hoa Kỳ. Chủ đề yêu thích là thơ nhạc trong các cuộc luận
đàm cùng bạn bè là thơ nhạc xưa và nay.
Từ những bài
thơ phổ nhạc hấp dẫn lôi cuốn, tôi tìm đến với thơ anh qua các tập thơ in
chung, để tiếp tục khám phá một hồn thơ giàu cảm xúc, giàu chất trữ tình với
thi ảnh bình dị mà rung động lòng người, được viết bằng một bút pháp lãng mạn.
Phải nói rằng: anh đến với thơ bằng lòng yêu mến và tình đắm say.
Thơ anh là
những dòng xúc cảm chân thành đầy tình người, tình đời. Thi nhân yêu đời, yêu
cuộc sống, yêu quê hương với những vần thơ là nỗi niềm đau đáu của kẻ ly hương,
luôn vọng tưởng quê nhà! Chúng ta hãy đến với chùm thơ quê hương đăng trên tạp
chí Ngôn Ngữ số 23.
Trước tiên là bài thơ dành cho Huế nơi anh đã sinh trưởng và trải qua thời hoa mộng trên mái trường Quốc Học, với mối tình học trò trong trắng thơ ngây. Đó là những kỷ niệm đầu đời không dễ gì phai trong tâm trí. Mỗi khi lòng chợt nhớ về Huế Thương. Chỉ hai từ “Quốc Học”, “Đồng Khánh” cũng đủ gợi nhớ quê hương, gọi hồn ta ngược thời gian trở về những năm tháng thời hoa mộng.
“Khi không
ngồi nhớ về xứ Huế
Nhớ O Đồng
Khánh lúc tan trường
Bên ni Quốc
Học theo o mãi
O nghiêng
vành nón
thấy mà…
thương.”
(Nhớ Huế)
Tuổi học trò
rồi cũng dần qua, để tiếp tục truyền tải những kiến thức đã được các thế hệ thầy
cô giáo bồi đắp cho anh. Anh chọn vào sư phạm với ước mơ gieo chữ cho các thế hệ
tiếp theo. Sau khi tốt nghiệp anh được phân công vào giảng dạy lần lượt ở một số
địa phương. Những nơi nào thầy giáo Lê Hữu Minh Toán đến công tác đều để lại dấu
ấn trong thơ anh. Nhớ về Nha Trang với phong cảnh hữu tình, đẹp như tranh vẽ.
LHMT thể hiện bằng những dòng thơ lục bát mượt mà, dễ đi vào lòng người. Hình
tượng thơ, ngôn ngữ thơ có màu sắc đẹp: đó là màu xanh muôn thuở của biển, màu
trắng của cát và màu vàng của nắng Nha Trang. Sóng biển vỗ những giai điệu
dương cầm, hòa quyện với làn mây trôi nhè nhẹ như sợi tơ trời. Anh điểm thêm
vài nét chấm phá có chiếc thuyền, có bóng dáng giai nhân. Phong cảnh hữu tình gợi
mở hồn thơ. Rồi anh nhắc đến thắng cảnh Hòn Chồng, phải chăng anh muốn gửi gắm
giấc mơ hạnh phúc bên giai nhân. Tạo nên những vần thơ rất ngọt ngào lãng mạn.
Đặc biệt thi nhân dùng thủ pháp nhân hóa cho hình tượng gió: “theo chân gió chạy”
một cảm nhận tinh tế, một sự sáng tạo thi ảnh có giá trị biểu đạt cao.
“Biển xanh
cát trắng nắng vàng
Sóng ngày vỗ
nhịp điệu đàn khơi vơi
Vương vương
sợi mỏng tơ trời
Thuyền ai đứng
đó gọi mời giai nhân
Nghe chừng hồn
đã lâng lâng
Theo chân
gió chạy bâng khuâng nụ hồng
Ta ôm thơ
vãi Hòn Chồng
Chợt nghe
xao xuyến
chợt buồn
lên
cao…”
(Với biển
Nha Trang)
"Ta ôm
thơ vãi Hòn Chồng /Chợt nghe xao xuyến chợt buồn lên cao… "là một câu thơ
hay có nhiều thi vị. Thơ là trìu tượng được tác giả đã cụ thể hóa khi đặt bên cạnh
các động từ “ôm” “rải” lên Hòn Chồng - một thắng cảnh đẹp. Một cách dễ tiếp cận
và cũng đầy dí dỏm. Thi nhân kết hợp kể và tả, tự sự với trữ tình. Kết hợp giữa
bút pháp hiện thực với bút pháp lãng mạn. Tạo nên những câu thơ tả cảnh đẹp. Thể
hiện một cách sinh động và gửi gắm cả tình yêu quê hương trong đó.
Sau bao
nhiêu năm xa quê, nay có dịp trở lại quê hương Việt Nam, anh đi đến một vài nơi
để kiếm tìm kỷ niệm. Cảnh cũ người đâu. Mọi cảnh vật thân quen, qua thời gian
đã ít nhiều thay đổi. Anh bâng khuâng, không khỏi lạ lẫm trước nhiều biến đổi
nên chợt cảm thấy mình lòng bùi ngùi như khách lạ:
“Lang thang
trên bến Ninh Kiều
Một mình với
rượu với chiều nắng say
Đèn đêm vàng
vọt trên tay
Ơi! Ta lữ
khách
đêm này
trọ
đâu…?
(Chiều Cần
Thơ)
Đến với mảnh
đất cực nam của tổ quốc để tìm thăm một người bạn thơ vừa mới rời cõi tạm. Cảnh
còn người mất, càng làm cho hồn thơ buồn man mác.
“Phố buồn
hiu hắt tàn khuya
Cà Mau cuối
Việt vọng về cõi xa
Trôi về đâu
đốm nguyệt già
Chợt cơn gió
lạ
lướt qua
ngậm
ngùi…!
(Đêm cà Mau)
Đó là những
câu thơ đẹp mà buồn, se sắt lòng người. Câu cảm thán rung ngân làm cho nỗi ngậm
ngùi của thi nhân lan sang cả bạn đọc không khỏi lắng lòng ưu tư cùng tác giả.
Thế giới
chưa hẳn chỉ niềm vui mà vẫn còn đâu đó những bất công. Bởi hòa bình, bác ái
chưa đến với mọi nhà, mọi người trên trái đất này. Ở đâu đó vẫn còn tiếng súng,
vẫn thiếu manh áo, chén cơm…Với tha nhân anh cầu mong Chúa ban phước lành, cầu
mong cuộc đời chỉ có mỗi yêu thương:
“Đêm xưa
Chúa ra đời
Rét run
trong Máng cỏ
Nghìn sao
chiếu mọi nơi
Sáng ngời ơn
cứu độ
Giờ đây bên
hang lừa
Con cầu Chúa
hài nhi
Soi lòng người
rộng mở
Yêu thương lấp
hận thù...!
(Lời cầu đêm
giáng sinh)
Anh cũng gửi
vào thơ những chiêm nghiệm về nhân tình thế thái. Bởi cuộc đời không tránh khỏi
những lọc lừa gian dối, đãi bôi. Ngay cả Nguyễn Trãi - một nhà văn hóa lớn khi
ngẫm về thế thái nhân tình cũng đã phải cay đắng thốt lên rằng:
“Miệng thế
nhọn hơn chông mác nhọn,
Lòng người
quanh tựa nước non quanh.”
(Bảo kính cảnh
giới bài 9)
Cho nên đôi
khi cần phải có thái độ điềm tĩnh trước trò đời đen bạc, gian dối lọc lừa. Tuy
nhiên, dù thế nào đi nữa anh với tấc lòng của một người nhập thế tích cực, anh
vẫn ao ước thế giới hòa bình, nhà nhà hạnh phúc. Lời thơ trở nên thống thiết cầu
khẩn: xin cuộc đời này chỉ có niềm vui, chỉ có nụ cười được gửi gắm thông điệp
qua bài thơ: “Xin tiếng cười nở nụ trăm năm”
“Buồn vẫn thế
mà vui vẫn
thế
Pha nước mắt
sơn phết môi cười
Đêm trầm uất
côn trùng kể lể
Chuyện nhân
tình đen trắng đãi bôi.
(Xin tiếng
cười nở nụ trăm năm)
Anh dành những
câu thơ rất đỗi chân thành để viết về thầy cô giáo chân chính. Trong đó có những
người đã từng dạy dỗ anh, gieo ước mơ cho anh để anh kế nghiệp thầy bằng cả tấm
lòng trân trọng, quý mến. Thật xúc động với tất cả tấm lòng biết ơn những người
chuyên chở tri thức đến với từng thế hệ học trò.
“Trái tim
người rộng mở
Êm đềm những
dòng sông
Ngọt ngào
dòng sữa mẹ
Ươm tuổi hồng
măng non"
(Vòng nguyệt
quế - Tuyển Tập Thơ “Tình Thơ Mùa Thu”Nxb Nhân Ảnh Hoa Kỳ ấn hành 2020)
Lê Hữu Minh
Toán là một con người trọng nhân nghĩa có trái tim đa cảm. Thơ anh không những
chan chứa tình đời, tình người, qua những vần thơ dành cho quê hương xứ sở. Mà
đặc biệt anh viết về tình yêu bằng tấm lòng yêu mến và tình đắm say. Qua những
vần thơ tình rất ngọt ngào lãng mạn và thiết tha! Câu thơ có biên độ trải dài
như tình yêu bất tận anh dành cho ý trung nhân.
"Em
muôn đời là bóng dáng anh mỏi mắt kiếm tìm suốt cuộc hành trình cõi tạm
Ta gặp nhau
từ trăng non nhú mầm tháng chín.
Ta yêu nhau
từ cuối thu lá úa vàng rụng xuống Rừng Thương.
Khắp lối đi
là những thảm cỏ nhung mềm nhắm mắt đằng vân hiện hữu.
Giọt nhớ, giọt
thương, giọt buồn đọng từ khoé mắt em ướt mềm giọt tủi
Em, vẫn là
em ướp hương mật rót xuống hồn anh những mộng mơ cuối đời đơn lẻ
Anh dang rộng
vòng tay đón đợi em như kẻ lữ hành đơn độc, nghiêng vai gánh vác nỗi sầu nghiệt
ngã nhốt kín đời em trong cổ mộ tình sầu".
(Thông điệp
tình yêu)
Một tình yêu
trào dâng thúc hối, gấp gáp như sợ thời gian không kịp cho những con người đang
yêu. Cần nhanh chóng làm một điều gì đó để ôm ấp, níu giữ lấy tình yêu. Xuân Diệu
từng hốt hoảng mà rằng: “Mau lên chứ, vội vàng lên với chứ? Em ơi em, tình non
sắp già rồi!” Bởi vì: “Gấp đi em anh rất sợ ngày mai/Lòng trôi chảy, đời ta
không vĩnh viễn…” (Giục Giã - Xuân Diệu)
Lê Hữu Minh
Toán của thời đương đại chúng ta cũng gấp gáp không kém. “Mình phải gặp nhau
thôi” Bởi vì tình yêu đã chín, không còn bồng bột như thời hoa niên nữa. Mà
tình yêu giờ đây là “tiếng gọi từ trái tim đã chín muồi”, nỗi nhớ như từ nơi
thung lũng cuộn trào lên, không cần biện minh giải thích làm gì, chỉ có một đường
thẳng tiến đến với tình yêu!
“Mình phải gặp
nhau thôi,
một ngày thu
muộn, em yêu!
Tiếng gọi từ
trái tim chín muồi
nỗi nhớ Từ
lũng sâu hun hút một cuộc tình không biện minh lý giải, không ngõ ngách vượt
thoát
(Thông điệp
tình yêu)
Đến với tình
yêu anh dành trọn những thiết tha, nồng nàn, say đắm. Thế giới tình yêu của
riêng anh và em. Anh gọi đó là tình yêu vĩnh cữu. Không có ai thay thế trong mỗi
con tim, nên cần phải nghe mệnh lệnh từ trái tim. Lần nữa anh dùng điệp cú để
khẳng định việc cần thiết hai con người yêu nhau phải gặp nhau. Thời gian gấp lắm!
không phải buổi bình minh mà Thu đã Muộn rồi! “Mình phải gặp nhau thôi, một
ngày, thu muộn”
“Chỉ có em,
riêng mình em ngự giữa hồn anh dịu dàng miên viễn
Em, trong
vòng tay anh là mái ấm thường hằng từ muôn kiếp trước
Hãy cùng anh
thắp sáng vườn địa đàng hé nụ bình minh
Ngày mới lớn
và hương tình nở muộn
Ta dìu nhau
đi cho hết cuộc người. Ơi em!
Tình yêu cuối…
Vĩnh cữu… muôn màng… Mình phải gặp nhau thôi, một ngày, thu muộn.
(Thông điệp
tình yêu)
Yêu tha thiết
là thế, đắm say là thế nhưng mấy ai trọn vẹn với giấc mơ hạnh phúc. Những vần
thơ nghe xót xa, như tiếng lòng nức nở với cuộc tình không đoạn kết. Những câu
thơ buồn, trĩu nặng ưu tư. Lắng nghe nỗi niềm của anh gửi gắm qua thơ, người đọc
chúng tôi cũng thấy lòng mình chùng xuống khi bắt gặp những câu thơ buồn. Hình
tượng “thu phai” gửi gắm ẩn ý cuộc tình như lá thu phai. Anh dùng câu hỏi tu từ:
“nhắc mà chi? Nhớ mà chi?” Nhưng thực ra anh đang nhắc, và anh cũng đang nhớ đấy
thôi! Cuộc đời này không ít những trái ngang, cũng như những mối tình ngang
trái cách chia. Và thi nhân tự dỗ trái tim mình phải biết đối diện với thực tế,
biết chấp nhận đau thương cũng như quy luật được - mất, có - không của tình
yêu, của cuộc đời. Vì cuộc đời vốn dĩ vô thường. Đời người cũng chỉ là thoáng
chốc mây trôi.
“Nhắc mà chi
Nhớ mà chi
Thu xưa héo
hắt tà huy luống chiều
Tình nào rồi
cũng tịch liêu
Buồn như
vàng lá đăm chiêu cuối mùa
…
Ừ thôi!
Trở giấc mê
trầm
Quay lưng
ngoảnh mặt nhủ thầm...thế thôi
Chỉ là phiêu
dạt mây trôi
Chút heo hút
nắng
cuối trời
thu phai…”
(Thu phai)
Hình tượng “vàng lá đăm chiêu” là một sáng tạo thi ca giàu cảm xúc thẫm mỹ. Kết hợp thủ
pháp nhân hóa, đảo ngữ (vàng lá). “Thu xưa héo hắt, tà huy luống chiều” thì đã
buồn lắm rồi! Mà nỗi buồn của chiếc lá vàng cuối mùa được nhân hóa. “Buồn như
vàng lá đăm chiêu cuối mùa” thử hỏi còn gì buồn hơn!
“Em ơi! Ngày
đã chết
Đừng cúi mặt
làm thinh
Hãy nhìn
nhau lần cuối
Cho nguôi
khát cuộc tình...!”
(Điệu ru
tình buồn)
Động từ
“khát” được anh đặt bên cạnh danh từ “cuộc tình” có giá trị tăng sức biểu cảm.
Đói thì còn dễ chịu hơn chứ khát là cấp độ cao hơn, nguy cấp hơn không thể trì
hoãn vậy mà chỉ để “nhìn nhau lần cuối” cho nguôi đi cơn khát tình yêu! Xét về
thơ tình buồn có lẽ đây là những câu thơ hay làm tan chảy trái tim người đọc.
Trong cuộc đời,
thi nhân trải qua không ít thăng trầm dâu bể. Khi đã bước vào mùa thu của cuộc
đời, anh có nhiều chiêm nghiệm thể hiện qua những vần thơ có tính triết luận nhẹ
nhàng, trong một giọng thơ tâm tình đằm thắm mà lay động.
Tôi,
là tôi,
chẳng phải
tôi
Chỉ là hạt bụi
giữa trời
vần
xoay
Chỉ là
nương
tạm
thân này
Rong chơi một
thoáng
Xuôi tay
nhẹ
hều…!
(Chỉ là hạt
bụi)
Khi anh viết
về tình yêu, bài "Hát Thơ" có chút gì hóm hỉnh. Dính vô yêu là trở
nên khờ khạo nên thi nhân: “ngất ngưởng. khật khùng hát thơ” nhưng ngẫm ra rất
thật. Dù bước vào tình yêu với hết thảy nồng nàn, đắm say và mãnh liệt nhưng bản
chất của tình yêu vốn là khó hiểu, đã được anh diễn đạt rất cô động, hàm súc,
ít lời mà nhiều ý. Khi đã hái trái cấm trong vườn địa đàng, tức là bước chân
vào lưới tình thì lý trí thường lép vế trước mãnh lực của tình yêu. “Yêu là chết
ở trong lòng một ít” (Yêu - Xuân Diệu). Bước vào chữ tình thì chữ trí như như bị
lạc đường. Trí Khôn không song hành cùng trái tim của những con người đang yêu.
Điều đó không hẳn là không có lý. Tôi nhớ có ai đó đã khuyên: “hãy cho đi tất cả
bạc vàng nhưng chớ để con tim mình lạc mất”. Nói thế để biết rằng: yêu là khổ,
yêu là mất mát khổ đau. “Tôi khờ khạo lắm, ngu ngơ quá /Chỉ biết yêu thôi, chẳng
biết gì.” Và ông hoàng thơ tình tự chất vấn lòng mình:
“- Vì sao
giáp mặt buổi đầu tiên,
Tôi đã đày
thân giữa xứ phiền” (Xuân Diệu)!
Dường như ai
cũng biết điều đó nhưng mấy ai sống mà không yêu. Và thi sĩ Lê Hữu Minh Toán của
chúng ta cũng không thoát khỏi lưới tình là vì vậy! Nhưng thôi! Không trách móc
giận dỗi tình yêu nữa! Nếu các thi nhân không yêu thì chúng ta lấy đâu ra thơ
tình để đọc, để thưỡng lãm. Là người đọc thơ, chúng tôi vẫn cảm ơn tình yêu! Cảm
ơn các thi nhân đã từng yêu, từng đau khổ với tình yêu và đó là chất liệu để dệt
nên những áng thơ tình hay:
“Đưa môi
ngậm
hạt
Eva
Ngọt
chua
trái cấm
đậm đà hương
thơm
Bỗng dưng
lạc
mất
trí khôn
Ta
đi
ngất ngưởng
Khật khùng
hát thơ….
(Hát thơ)
“Ngọt chua
trái cấm”, “đậm đà hương thơm” được đặt trong thể tương phản. Ngọt/chua nhưng lại
thơm với hương vị đậm đà lôi cuốn, hấp dẫn, khó cưỡng lại lòng mình.
Tác giả sử dụng
cặp từ láy “khật khùng” bên cạnh động từ “hát thơ” rất hay. Đây là một thi ảnh
dí dỏm. Cho thấy hình ảnh thi nhân ngật ngưỡng trong trạng thái thả hồn theo
câu từ giai điệu của bài thơ. Tác giả không nói: Làm thơ mà hát thơ. Người ta
thường nói: Làm thơ, đọc thơ, ngâm thơ chứ tôi chưa nghe ai nói hát thơ. Hình ảnh
khật khùng hát thơ vẫn là vẻ đẹp của thi nhân. Mơ màng thì mới thả hồn cho thơ
được. Ai tỉnh mà làm thơ được bao giờ. Tỉnh thì người ta còn bận đi toan tính
hơn thua với cuộc đời. Chứ ai rảnh mà làm thơ. Vì vậy hình ảnh này vẫn đáng
yêu, và với chúng tôi vẫn là một hình ảnh đẹp mang màu sắc lãng mạn, đầy chất
thơ. Đó là một sáng tạo trong cách dùng từ kết hợp để làm tăng sức biểu cảm.
Tình cảm
dành cho quê hương, từ cảnh vật đến con người, từ hoài niệm đến hiện tại. Hình
bóng quê hương đồng hiện trong không gian - thời gian - trong tâm tưởng thi nhân.
Với tình yêu quê hương thì sâu nặng. Với tình yêu đôi lứa thì thiết tha, say đắm,
nồng nàn. Dẫu đôi khi cũng thoáng chút ngậm ngùi vì cách trở chia xa. Tất cả đều
bắt nguồn từ cảm xúc chân thành được thể hiện qua ngôn ngữ hình tượng thơ giàu
chất trữ tình và lãng mạn. Bấy nhiêu đó đủ tạo nên cốt cách thi sĩ một hồn thơ
nồng nàn say đắm Lê Hữu Minh Toán .
Tuy nhiên
thơ anh có những bài đọc lên đã thấy hay nhưng cũng có những bài phải đọc thật
chậm, thật kỹ mới tìm được tiếng nói tri âm, đồng cảm sẻ chia. Vì vậy cảm và luận
về thơ có thể mỗi người mỗi khác, tùy theo cảm quan nghệ thuật, tâm trạng, thời
điểm, cảnh ngộ và tư duy thẫm mỹ riêng của người đọc. Tất cả mời bạn đọc đến với
thơ Lê Hữu Minh Toán để có những cảm nhận của riêng mình.
Sài Gòn,
ngày 09/01/2023
Hoàng Thị
Bích Hà
© Tác giả giữ bản quyền. Vui lòng ghi rõ nguồn Bông Tràm sử dụng lại nội dung này.
|
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét