Vẻ đẹp tình tứ trong thơ Thiên Di - Hoàng Thị Bích Hà

Đọc thơ Thiên Di, một nỗi buồn xuyên suốt mạch thơ. Có những bài se sắt lòng người. Người đọc cũng thấm một nỗi buồn khi khám phá thế giới nội tâm của thi nhân. Phải chăng cánh chim thiên di đã bay qua phù trần dâu bể trước khi đến với trời thơ? Vì thế thơ tình buồn chiếm ưu thế trong các sáng tác của Thiên Di. Đó một giọng thơ ngọt ngào, sâu lắng thấm thía nỗi đời và cũng đầy chiêm nghiệm. Thơ Thiên Di từ những cảm xúc nhẹ nhàng. Buồn nhưng không bi lụy. Do đó bên cạnh những vần thơ buồn vẫn ánh lên nét lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống. Và đó là bản lĩnh của một cánh Thiên Di như cái bút danh nàng đã chọn. Bay bổng, phóng khoáng và tự lập. Đọc hết những tập thơ, bạn đọc như đi cùng tác giả một đoạn đời sẽ cảm thông, thấu hiểu những nỗi niềm tác giả gửi gắm trong đó là những câu chuyện vui buồn mà người thơ từng nếm trải và chắt lọc để chưng cất thành thơ. Mỗi tác giả đều có câu chuyện của mình để kể, để sẻ chia cùng bạn đọc tiếng lòng của mình.

Tiếp cận với tác phẩm, chúng tôi thấy phần trình bày ở bìa 2 rất vắn tắt. Tác giả khá kiệm lời khi giới thiệu về bản thân mình trên các tác phẩm. Tôi hỏi thăm nàng, muốn nàng chia sẻ thêm một chút tư liệu về thông tin cá nhân (nếu có thể). Nàng đã vui vẻ nhận lời chia sẻ. Tôi lưu lại đây giới thiệu cùng bạn đọc, bạn đọc yêu mến, muốn tìm hiểu thêm về tác giả, tác phẩm cũng có chút tham khảo, biết đâu lại có ích cho tư liệu cần tìm.

1. Giới thiệu vài nét về tác giả Thiên Di.

Nhà thơ Thiên Di tên thật là Nguyễn Thị Hồng Thái, sinh vào đầu hạ của năm GiápThìn (4/1964). Nguyên quán Quảng Bình, định cư tại Saigon. Thiên Di sinh trưởng ở vùng đất - quê hương của những nhân vật nổi tiếng ở cả hai phía. Bên dòng sông Kiến Giang - nơi có những điệu hò khoan Lệ Thủy, vùng đất của những điệu dân ca miền Trung có lẽ đã thấm và hun đúc nên hồn thơ của nàng.

Thiên Di có tâm hồn lãng mạn, yêu văn chương. Nhưng học xong phổ thông lại được gia đình hướng sang ngành nghề khác. Sau khi học hành và trưởng thành, cô lập nghiệp tại Sài Gòn và thành công cùng chồng với ngành kinh doanh mộc mỹ nghệ. Chồng cô là người giỏi chuyên môn. Và họ đã cùng nhau xây tổ ấm. Hạnh phúc với ba đứa con xinh.

Tuy nhiên sự đời đôi khi không hoàn toàn theo ý mình. Có những chia lìa không nói trước. Mọi sự tùy duyên. Kết thúc một mối tình, người phụ nữ ấy một mình nuôi dạy ba con thơ trưởng thành, đi qua thời bao cấp, trong giai đoạn khó khăn chung của đất nước thời hậu chiến. Thiên Di thật kiên cường và bản lĩnh. Bên cạnh một tâm hồn đầy chất thơ là sự đảm đang, chèo lái của tấm lòng người mẹ với tất cả tình yêu và sức lực vốn có dành cho các con. Duyên tình dù dang dở, vẫn ôm con nuôi nấng trưởng thành là người mẹ đáng ngưỡng mộ. Chỉ vậy thôi là tôi đã nể phục người những người mẹ đơn thân như nàng. Giỏi giang, đảm đang và không kém phần lãng mạn, vẫn dành cho thơ một chỗ đứng trong tim. Có lẽ thi ca là nơi để Thiên Di gửi gắm nỗi buồn. Tất nhiên bạn bè tâm giao, tri kỷ cũng có thể chia sẻ ngọt bùi trong cuộc sống. Ta tự hỏi: Nếu không có thi ca thì thi nhân biết gửi nỗi buồn vào đâu? Đi qua bao nỗi thăng trầm, các con nay đã trưởng thành, nàng cũng đã bước vào mùa thu của đời người phụ nữ nhưng nàng vẫn đẹp, vẫn đằm thắm dịu dàng và bản lĩnh như thế!

Những tác phẩm của Thiên Di được in ấn vào những năm gần đây, có lẽ sau khi cánh chim ấy đã bay qua những muộn phiền để đến với thi ca. Và đó là chất liệu cuộc sống đã được tích lũy, trải nghiệm, dồn nén và bật ra cảm xúc khi hồn thơ đã chín. Hồn thơ ấy đầy chất trữ tình, đôi khi có đan xen tự sự, đẫm hơi thở cuộc sống.

Hãy lắng nghe lời bộc bạch của nữ sỹ: “Sáng dậy đọc một lời thơ hay, thế giới tinh thần trong ta bừng sáng. Ta lãng quên những vết thương. Tim ta dường chiếu rạng! Cảm ơn cuộc đời đã cho ta gặp bao người bạn để biết rằng mình còn đắm say”

(Cảm Xúc - Thiên Di - Hát Cho tàn Phai)

Những thi phẩm đã xuất bản, in riêng: Giấc Mơ Bốn mùa (2019), Hát Cho Tàn Phai (2020) Bóng Chiều Vàng (2022), In chung: Giọt Lệ Mặt Trời (nhiều tác giả (2022)

Thơ Thiên Di về nội dung chủ yếu là thơ tình buồn nhưng cũng có những vần thơ yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, chiêm nghiệm, cảm thông, cho những cảnh đời không may mắn trong xã hội.

2. Thơ tình Thiên Di, cảm xúc nhẹ nhàng và lãng mạn.

Viết về tình đầu ngọt ngào với những thể thơ năm chữ và thể thơ bảy chữ thật hay:

“Từ biết yêu biết nhớ

Tình chớm nụ tinh khôi

Em vầng trăng mười sáu

Anh, giảng đường vừa thôi…

(Chỉ ngần ấy thôi - Bóng chiều vàng)

Thơ tìnhThiên Di là những vần thơ tình buồn nhưng tha thiết, đắm say.

Thực ra làm thơ buồn mới hay, mới chạm đến trái tim người đọc. Còn ai viết thơ vui ít hay, ít để lại ấn tượng.

“Cứ ngỡ lòng mình chiếc lá phai

Một ngày mưa bụi lất phất bay

Chợt nghe xao động hình như có

Nỗi nhớ chiều nghiêng rót tím đầy”

(Bài thơ tình thứ nhất - Bóng chiều vàng)

Tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống, hạnh phúc khi được sẻ chia với tâm giao, tri kỷ:

“Người hỡi đường trần chân bước nhẹ

Lối về mưa nắng dắt dìu nhau

Chén đời chia nửa không còn chát

Gieo hạt yêu thương trái tim sầu”

(Bài thơ tình thứ nhất - Bóng chiều vàng)

Những câu thơ có sử dụng tích xưa “nghìn lẻ đêm” và biện pháp nhân hóa “khi nắng mỏi” để tăng thêm sức biểu cảm. Thi nhân gửi gắm khát vọng hạnh phúc chung đôi. Suy cho cùng thì hướng đến tình yêu hạnh phúc là khát vọng chính đáng của mọi người chứ không chỉ riêng ai và thi nhân dĩ nhiên là người nhạy cảm và tinh tế khi chuyển lòng mình trên những vần thơ. Nhẹ nhàng thôi: “vai tựa kề vai, cũng như nắng ngả bên thềm khi nắng mỏi và “lá trăng làm thảm gối tay êm” là người ta đã hình dung ra cảnh êm đềm hạnh phúc đôi lứa. Tế nhị mà tình ý đủ đầy không thừa, không thiếu.

“Một mai… thêm những ngày mai nữa

Vai tựa kề vai ngàn lẻ đêm

Nắng ngả bên thêm khi nắng mỏi

Lá trăng làm thảm gối tay êm”

(Bài thơ tình thứ hai - Bóng chiều vàng)

Chúng ta hãy đến với những vần thơ ở thể thơ năm chữ về chủ đề tình yêu, hạnh phúc của của Thiên Di cũng nhẹ nhàng, tinh tế như thế. Đó là những vần thơ giàu hình tượng, cô động, súc tích. “Đêm” là khái niệm về thời gian nhưng thi nhân đã đặt bên cạnh tính từ “thơm” đó là cách dùng từ sáng tạo. “Dìu nhau vào đêm thơm”. Đêm thơm, đêm của tình yêu của ân ái vui vẻ tràn đầy hạnh phúc.

“Và khi anh về tới

Cánh nắng mỏi chiều hôm

Gối lên màn sương tối

Dìu nhau vào đêm thơm”

(Giấc mơ - Giấc mơ bốn mùa)

Thơ là ước lệ, ít lời mà nhiều ý. Chỉ nhẹ nhàng vậy thôi! Đã đủ nói về tình yêu và thăng hoa của tình yêu trong khát vọng hạnh phúc rồi. Không cần phải mô tả trần trụi, lộ liễu làm mất đi chất thơ trong tình yêu như một vài tác giả gần đây. Họ viết những vần thơ quá táo bạo, đầy chất sex khi mô tả về phòng the làm người đọc phát ngượng và nói thật là không muốn đọc tiếp. Chính vì thế tôi thích thơ Thiên Di là ở chỗ đó. Buồn cũng nhẹ nhàng, yêu cũng nhẹ nhàng, thanh thoát và tế nhị nhưng không kém phần ngọt ngào, đắm say!

Những câu thơ có chút tình dang dở làm ta luống ngậm ngùi:

“Khép cửa trái tim thôi đợi chờ

Hỏi còn chi nữa dệt trời mơ

Vườn hồng hoang vắng tràn mưa gió

Ai chuốc men say bỏ hững hờ”

(Nhớ một mùa trăng - Hát Cho Tàn Phai)

Đọc tâm sự của Thiên Di tôi liên tưởng tới tâm sự của Nguyễn Thiên Ngân với lời hờn trách nhẹ nhàng nhưng cũng đầy đắng chát. “Cũng là người chuốc ta say/rồi không ở lại cuộc này với ta”

“Tiễn biệt là thôi nhớ chỉ đau

Làm sao giữ được mộng ban đầu

Hồn trinh thổn thức cùng cơn gió

Lá khóc tương tư chôn mộ sâu”

(Lá khóc - Hát Cho Tàn Phai)

Tình yêu đến, tình yêu đi là nỗi chia biệt đôi khi không rõ nguyên nhân, có lẽ bản chất của tình yêu là thế! Thôi thì điều gì qua để nó qua đi, khép lại một quá khứ buồn và tự dỗ lòng mình ký ức hãy ngủ yên:

“Khơi chi đốm lửa tro tàn

Phòng loan gió lạnh, sương tràn từ lâu

Huyền cầm rưng rức khúc sầu

Cung thương lỗi nhịp từ đâu hỡi chàng”

(Độc huyền khúc - Hát Cho Tàn Phai)

Tình yêu đôi khi chỉ là như gió thoảng mây trôi:

“Ừ nhỉ, chỉ là cơn gió thoảng

Thoáng vui vụt mất, người xa người

Làm sao giữ được mùi hương cũ

Lỡ nhắc tên nhau, chút ngậm ngùi”

Niềm vui qua đi, bầu trời bỗng vắng tiếng chim ca. Cuộc chia tay nào mà chẳng để lại đau buồn và nuối tiếc nhưng biết biết chấp nhận, biết buông nên nỗi đau cũng dịu dần qua thời gian.

“ Một ngày vắng tiếng yến oanh

Phút chia tay ấy người đành đoạn xa”

…

Thôi ta về với an nhiên

Buồn vui ở lại bên triền bão giông”

(Một ta - Hát Cho Tàn Phai)

Nàng lại an ủi mình để nhẹ lòng bước tiếp.

“Có ai lẩn thẩn như tôi nhỉ

Lấy gió cùng mây luận chuyện đời

Mưa cứ không thôi, buồn rả rích

Nhớ ai… ai nhớ… chuyện xưa thôi…”

(Mưa ướt hiên đời - Hát Cho Tàn Phai)

Tình yêu dành cho thi ca, nhạc họa làm cho thi nhân dồi dào năng lượng để mạnh mẽ bước qua thăng trầm dâu bể:

“Ta làm thân lữ khách

Dạo bước chốn trần gian

Đêm dừng chân quán trọ

Say thơ mến cung đàn”

(Hỏi lòng buồn không - Hát Cho Tàn Phai)

Thoáng chút quê xưa chợt hiện lên trong thơ Thiên Di với những hoài niệm nhiều man mác bâng khuâng:

“Những đồi sim tím ngày xưa

Xa quê lâu quá biết chừ còn không

Bây giờ duyên bén thị thành

Còn đâu cái thuở mộng lành ngày xưa

(Mùa sim chín - giấc mơ bốn mùa)

3. Tấm lòng nhân hậu cảm thông những phận đời kém may mắn trong xã hội:

Trái tim đa cảm của người nghệ sỹ đau với nỗi đau đồng loại, buồn với nỗi buồn của những phận đời kém may mắn trong xã hội bao lần rung lên khi cô chia sẻ nỗi vất vả của những người lao động nghèo đang bươn chải vật lộn với cuộc sống để kiếm miếng cơm manh áo. Những mảnh đời lao khổ bước vào thơ Thiên Di là người hát rong mù, người bán vé số, người gánh hàng rong,…

“Người mù ngồi bên đường

Ôm cây đàn cũ kỹ)

Cũng một kiếm cầm ca

Ai tha nhân tri kỷ”

(Người hát rong mù - Hát Cho Tàn Phai)

“Ai mua không… tiếng rao lạc phố trưa

Chiếc vé số cho người tìm may mắn

Sau vành nón, tóc vàng hoe khét nắng

Che thân gầy manh áo cũ sờn vai

…

Bước chập chững chồi non còn thơm sữa

Câu chào mời chưa đọng nét chua cay”

(Sẽ còn gì cho em - giấc mơ bốn mùa)

“Gió tháng giêng chạy dài con hẻm vắng

Vài bụi mưa bay vương lạnh dáng ai gầy

Người đàn bà gánh bốn mùa qua phố

Tiếng rao buồn trôi cuối ngõ heo may”

(Gánh hàng rong - Giọt lệ mặt trời)

Cảm hứng sáng tác dạt dào:

“Tình ý dâng đầy muôn áng thơ

Ngàn chương chưa thoả hết tâm tư”

(Tóc buồn - Bóng chiều vàng)

Thiên Di ấp ủ mộng thi cầm từ lúc còn thơ bé nhưng cuộc sống cứ cuốn đi và thời gian thích hợp mới trải lòng nhiều nhất trong những năm gần đây, khi nữ thi sỹ bước vào mùa thu của cuộc đời. Những câu thơ dễ thương này có thể coi như chân dung tự họa của nữ sỹ. Bài thơ Người Đàn Bà trong tập thơ Giấc mơ bốn mùa:

“Người đàn bà cúi nhìn cuộc đời

Nhẹ nhàng lau nước mắt trần ai

Dìu con thơ trong buổi sớm mai

Gọi mùa xuân cho giấc mơ dài

…

Người đàn bà áo xưa đã nhàu

Sắc thu gầy mong manh hư hao.”

(Người đàn bà - giấc mơ bốn mùa)

4. Lạc quan yêu đời, khát vọng bình yên hạnh phúc

Ước mơ tình yêu, hạnh phúc là ước mơ chính đáng với bất kỳ con người bình thường trên thế giới này.

“Có những lúc bên sông đứng tựa

Ngắm mây bay mơ chuyện trăm năm

Phút giây xưa dưới ánh trăng rằm

Bên ngõ vắng dìu nhau chung bóng”

(Có những lúc - Hát Cho Tàn Phai)

Nỗi buồn nào rồi cũng qua, gom kỷ niệm làm hành trang bước tiếp, nhẹ nhàng như mây gió. Cuộc đời lại sang trang hướng tới tương lai và ước mơ hội ngộ đoàn viên.

“Tôi về gom kỷ niệm qua

Cất vào sâu cõi nhạt nhòa hư không

Ban mai hứng hạt sương trong

Cho tươi thắm lại đóa hồng héo hon

…

Tôi về tìm thuở ban đầu

Nằm trên triền cỏ mơ câu tương phùng”

(Về trên triền cỏ - giấc mơ bốn mùa)

Cuộc sống vẫn tiếp diễn, đời vẫn đẹp khi tâm trạng ta vui, lạc quan yêu đời sẽ thấy cuộc sống thật đáng yêu, đáng sống:

"Sớm mai thức giấc ngày bỗng lạ

Quay quắt nhìn quanh vẫn phố quen

Cà phê nêm ngọt hơn mọi bữa

Hay ta bỗng nhớ nụ hôn mềm”

(Vào hạ - giấc mơ bốn mùa)

Trái tim nhạy cảm của tâm hồn người nghệ sỹ: “Mong manh một ánh trăng tà/Một cánh hoa rụng cũng là niềm đau”

Trót mang tâm hồn người nghệ sỹ nên muốn bay bổng, thả hồn để sáng tạo thì đi, đọc và viết là sở thích của người cầm bút:

“Muốn làm một cánh chim di

Trời xanh bạt gió sá gì tuyết sương

Thỏa lòng phiêu dạt bốn phương

Trăm năm một cõi vô thường cùng ai”

(Cõi riêng - giấc mơ bốn mùa)

5. Nỗi ưu tư và những chiêm nghiệm về nhân tình thế thái

Cảm giác cô đơn luôn hiện hữu trong tâm hồn thi nhân.

“Ta như đứa trẻ

bị người bỏ rơi

Buồn như đứa trẻ

Bơ vơ dòng đời”

(Lặng lẽ bên đời - Hát Cho Tàn Phai)

“Một mình ôm hết ngậm ngùi

Phất tay áo rộng vội chùi lệ chan

Thắp chi le lói ngọn đèn

Bấc tàn dầu cạn, mình em đoạn trường”

(Một mình - Bóng Chiều Vàng)

Nỗi buồn, khi đã một lần đổ vỡ, nhìn đâu cũng có quyền hoài nghi, và có chút dè dặt trước cạm bẫy của cuộc đời. Vần thơ có tính triết luận nhẹ nhàng.

“Chim nào không sợ cành cong

Mấy khi sông chảy ngược dòng hỡi ai”

(Chiều xuống trên quê - Bóng Chiều Vàng)

Nỗi buồn một lần nữa thi nhân thể hiện qua những vần thơ lục bát thật da diết, nao lòng:

“Có ngày rơi vỡ tiếng đàn

Khóc ai phận bạc mộng tan tác rồi

Kiếp người có bấy nhiêu thôi

Mây bay thoáng chốc xuân vời vợi xa”

(Cõi riêng - giấc mơ bốn mùa)

Kỷ niệm qua rồi đọng lại những điều tốt đẹp, hay nói cách khác, giữ lại những kỷ niệm đẹp trong ký ức làm hành trang bước tiếp: “Dĩ vãng nào cũng đẹp/ Chuyện xưa thành vàng son” (Vàng xưa - giấc mơ bốn mùa)

Thơ củaThiên Di nhẹ nhàng, lãng mạn giàu nhạc điệu, giàu chất trữ tình và tự sự với thi ảnh bình dị mà rung động lòng người.Tuy nhiên chưa phải bài nào cũng hay (có thể hay với người này, mà chưa hay với người khác) nhưng với số lượng sáng tác dồi dào như thế ta có thể dễ dàng tìm thấy nhiều câu thơ hay, nhiều bài thơ hay. Có những bài đọc qua chưa gây ấn tượng nhưng nếu đọc chậm, đọc kỹ sẽ tìm thấy sự thú vị về nội dung cũng như nghệ thuật. Đối với những nhà thơ tên tuổi đi nữa thì neo lại trong lòng người đọc một bài thơ hay, vài câu thơ hay cũng là điều rất quý và là điều kỳ vọng của người làm thơ.

Là một người đọc thơ tôi nhận thấy “thơ hay là thơ có hồn”. Thơ tác giả nào từ âm điệu đến hình tượng để lại trong lòng người đọc những tình cảm, những ấn tượng về tính nhân văn và nhân bản thì đó là thơ hay.

Thiên Di thả hồn vào những vần thơ giản dị nhưng giàu âm hưởng trữ tình, là tiếng nói ân tình, tha thiết, ngọt ngào và lãng mạn, đôi khi còn gửi vào đó tính triết luận nhẹ nhàng. Và đó là tiếng lòng của thi nhân trước cuộc đời. Về nghệ thuật Thiên Di đã sử dụng thành thục các thể thơ dân tộc trong đó có thể lục bát…, ngôn ngữ sử dụng chọn lọc, hợp lý có giá trị biểu cảm. Nhất là thơ lục bát từ nhịp điệu, cấu từ đến cách gieo vần chỉn chu, mượt mà, diễn đạt phù hợp với cảm xúc của thi nhân.

Theo như lời Thiên Di nói, một năm trở lại đây nàng đang đổi mới cách viết, bớt vần điệu và thiên về tư duy hơn.

Bài thơ sau là một ví dụ:

kể từ khi trái đất ra đời

loài người đã phản bội những thứ họ yêu

người làm ta tổn thương nhất

…

em không cần một người hoàn hảo.

chỉ cần một người có thể khiến em cảm thấy rằng em là duy nhất.

có thể chăng?

Thơ Thiên Di buồn mà đẹp bởi vì thơ đi ra từ cuộc đời, thơ chưng cất từ trải nghiệm cuộc sống. Có ai đó đã nói rằng: “Cái đẹp chính là cuộc sống” và “Ở đâu có cuộc sống, ở đó có thi ca”. Thiên Di đang là một cây bút sung mãn, nên độc giả chúng ta có quyền chờ đợi những sáng tác mới của Thiên Di. Chúc nữ thi sỹ luôn bình an, sức khỏe và tiếp tục với đam mê nghệ thuật thi phú.

Sài Gòn ngày 29/4/2023

Hoàng Thị Bích Hà