Mười lăm năm Ông già Nam Bộ ra đi - Nguyễn Thành Công

Ngày 13/8/2008, tại Sài Gòn  nhà văn Sơn Nam vĩnh viễn ra đi, sau 82 năm sống trọn vẹn “một đời Nam Bộ” mộc mạc chân chất nhưng không kém phần thâm thúy  theo cách của Phương  Nam.

Cách Phương Nam trong ngôn từ, phong thái, nếp nghĩ, ở đời sống thường nhật và trước tác đồ sộ của một nhà văn, nhà báo, nhà khảo cứu.

Cùng các quyển sách của Bà Tùng Long, Hồ Biểu Chánh... được giữ ở một vài thư viện gia đình sau 30/4/1975, chú bé xíu là tôi khi ấy mê mải đọc những gì nhà văn Sơn Nam viết về vùng đất “của mình”: Bán đảo Cà Mau muỗi mòng, mặn đắng nước sông nước biển trong màu đước xanh um bám rể  nơi phù sa. Sơn Nam viết bằng chất văn khiến đứa trẻ tiểu học hiểu thấu, đi vào lòng, rõ ràng rành mạch thuyết phục. Sách khảo cứu của ông về bán đảo Cà Mau, vùng Nam Bộ thời trước được in trên giấy tốt trắng tinh, dày dặn, kèm theo thiệt nhiều bản đồ vẽ kỹ song ngòi kênh rạch cửa biển mô tả địa dư đồng bằng. Tôi nhớ như in đến giờ các trang tư liệu của ông dù mấy mươi năm chính bởi cách viết phù hợp “tông” tiếp nhận của người Nam Bộ của một tác giả vô cùng Nam Bộ đến mức thành danh. Những sông Cái Lớn, miệt Đầm Dơi, U Minh, Năm Căn… sống động trong các trang viết của Sơn Nam bởi tác giả viết từng con chữ trên nền lao động điền dã thực tế, bởi nguồn tư liệu chuẩn xác dồi dào được tham cứu, và nhiệt huyết giới thiệu về một phương Nam ông đã sinh ra lớn lên, thăng trầm đến mức dệt thành bút danh.

Sau này, lớn lên, tôi có cơ hội hầu như đi khắp vùng bán đảo, cả Nam Bộ, chạm vào từng con chữ nhà văn đã viết, chạm vào tâm hồn ông. Và, cho dù được tặng hẳn toàn bộ tác phẩm Sơn Nam xuất bản do mua bản quyền toàn bộ, đọc, song cảm xúc khó bì thời nhỏ miệt mài trên con chữ những quyển sách cũ cũng chính của ông viết.

Một dạo lâm vào khốn khó, đi dỡ nhà cho người ta lấy chút công, trong kho sách có những quyển của Sơn Nam thời cũ, và tôi mượn về để đêm dùi mài chép lại, vẽ lại những trang mình thích. Đấy mối tâm giao người đọc và tác giả.

Tập tành làm báo, một hai bước nhỏ trên con đường của ông, được đọc các câu chuyên ngoài lề về nhà văn mình thích và nép nghĩ lối sống của Sơn Nam trung thành với trước tác của ông: liêm chính, thanh bạch, càn lao chữ nghĩa, giữ kỹ hình ảnh ông già Nam Bộ trước biến thiên khốc liệt của thời cuộc vật đổi sao dời. Nếp áo cũ mòn nhưng sạch sẽ, cặp kính, phong thái khi giao tiếp chia sẻ… Bao nhiêu nhà báo trẻ, sinh viên, nghiên cứu sinh đã tìm đến ông như tâm thế tìm đến ánh sáng còn hiếm hoi của một nhà Nam Bộ học - cách dụng từ của tôi - để mong có tư liệu cần và họ đã không thất vọng, có người trân trọng trả thù lao cũng nhiều người không, đời sống nhà văn tiện tặn như nếp áo mòn nhưng sạch của ông vẫn mặc. Sơn Nam thường xuyên lên Sài Gòn đi xe ôm vòng vèo các tòa soạn hỏi nhuận bút, thu nhập ít ỏi nhưng là chính yếu của ông. Đến khi được mua tác quyền toàn bộ ông vãn không khá giả gì, vậy mà có thương nhân tặng mảnh đất 300 triệu để dưỡng già, nhà văn từ chối.

Vùng đất phương Nam có An Biên - Rạch Giá nơi Sơn Nam ra đời, vùng thiêng được mở cõi, một thời binh đao loạn lạc, muông thú cùng sương lam chướng khí cản ngại một đời sống an bình, thử thách con người. Người Việt ở đấy sinh cơ lập nghiệp cạnh dòng nước xiết, tiếng hổ gầm, cần lao mưu sinh và tỏa ra ánh sáng văn hóa đặc thù của vùng. Những người con ưu tú sinh ra chốn ấy đã hấp thu văn hóa đặc thù ấy, chia sẻ bằng con tim khối óc nhiệt thành, có một cái tên “Ông già Nam Bộ” Sơn Nam.

15 năm ông ra đi, thời gian còn mới tinh khôi đấy mà…

 

 

 

Nguyễn Thành Công