Tết sắp về! Tôi lại nhớ tết xưa - tản văn Hoàng Thị Bích Hà

Khi hoa mai, hoa đào bắt đầu điểm lác đác vài nụ là mùa xuân đã về! Lòng người phơi phới sau một năm bề bộn nhưng vui nhất có lẽ là trẻ thơ và là thời thơ ấu của chúng ta mà ai cũng đã từng qua.

Sau 23 tháng chạp lễ đưa ông táo về trời là thấy không khí tết đã dịch chuyển tới rất gần. Nhà nhà lo sơn sửa trang trí lại cho tươm tất. Các chậu bông được bưng từ chợ hoa về sắp trước hiên nhà để khoe sắc cùng với cây mai vàng. Cây mai có lẽ được trồng từ nhiều năm trước, khi tôi sinh ra đã thấy chúng đứng đó im lìm thong thả chờ mỗi năm chỉ có một lần nở hoa. Trước đó cả tuần ông nội tôi đã trảy lá để canh cho mai nở đúng vào dịp tết.

Cảm giác chờ tết của con bé con 5 tuổi là tôi, qua mỗi ngày xé một tờ lịch là tết xích lại gần thêm chút nữa. Nôn nào chờ ngày tết.

Và chỉ khi nào mặc đồ mới thì tết mới thực sự ùa vào nhà mình. Thật hân hoan trong bộ quần áo mới vui sướng thấy mình có vẻ lớn thêm chút nữa. Dù bộ áo quần có khi bị dài tay có khi hơi bị rộng nhưng bà tôi bảo:

- Không sao! Ít bữa nữa sẽ chật ngắn cũn cỡn chừ đó! “Con nít may ra mụ tra may vào” mà!

Còn tôi kệ! Dài rộng không quan trọng miễn đồ mới là đẹp rồi!

Ngày tết tôi được theo người thân đi thăm họ hàng nội ngoại, đi chơi đây đó, được ăn các món ngon ơi là ngon với đủ thứ mứt bánh các loại, phong phú. Đến nỗi đi nhà nào cũng bày dọn la liệt, gặp ai cũng nở nụ cười tươi rói, niềm nở tay bắt mặt mừng. Mọi người chào nhau năm mới, chúc sức khỏe, an lành và những điều tốt đẹp đến với mọi nhà. Nhìn ai cũng thấy tươi hơn ngày thường. Tết người lớn cũng diện lắm nha chứ không phải chỉ trẻ em đâu. Ông nội tôi bình thường chỉ mặc bộ áo thâm mà tết cũng lấy bộ áo dài khăn đóng bằng gấm có bông chữ thọ màu xanh rin ra mặc. Ông bảo tôi:

- Đợi ông mặc bộ đồ vía rồi bé con đi thắp hương trên mộ ông bà cố với ông nghe!

Tôi vui vẻ lon ton đi cùng ông. Ông nội tôi cao 1m7 đi một bước, tôi phải chạy ba bước mới kịp nhưng vui, cứ lúc thúc theo sau lủn củn như nụ nấm. Có lẽ nhờ vậy tôi tập cái tánh nhanh nhẹn sau này. Bà nội và ba mẹ tôi cũng vậy, tết cũng soạn đồ đẹp ra mặc, phụ nữ thì có kèm theo trang điểm kỹ hơn ngày thường đi làm. Vì vậy tết tôi thấy dường như mọi người đều đẹp hơn lên!

Tết là bàn thờ tổ tiên được gia đình chú trọng nhiều nhất. Từ rằm tháng chạp, bộ lư đồng đã được đánh bóng. Màu đồng xỉn và cũ được thay bằng màu vàng sáng loáng mới keng. Các bức ảnh của tổ tiên và những người đã khuất được đặt trong các khung ảnh cẩn xà cừ và phủ khăn lụa điều phía sau. Bên cạnh có hai bình bông và các quả bồng đơm chuối và các loại trái cây khác. Tết mua gì thì mua chứ nhất định phải có nải chuối thật đẹp với dãy trái đều tăm tắp, có thế đẹp, trái cong dựng lên, còn tươi xanh. Trên nải chuối có thể đặt một trái thanh long to, màu hường hay trái bưởi dựng lên cho quả bồng thêm đẹp. Kế đó đặt khay ngủ quả có mảng cầu, dừa, đu đủ và xoài… bông đơm có thể hoa ly vàng, lay ơn đỏ, hoa cúc đại đóa màu vàng tươi. Bày dọn tiếp theo là hai tầng bánh cộ (bánh in) gói trong giấy kính đủ màu sắc xây thành hình tháp có buộc nơ ruy băng trông có duyên. Những bình cúc vàng, cúc họa mi hay vạn thọ thường đơm ở am, bếp và cúng ngoài sân kèm theo vàng mã nhang đèn ở chiều 30 tết hay giao thừa…

Đi chợ tết cũng là một thú vui như đi hội. Bình thường chợ đã tấp nập người mua kẻ bán rồi nhưng mà chợ tết tính từ rằm trở đi thì người đâu mà đông vậy không biết, cứ chộn rộn cả lên. Kẻ bán người mua đông gấp bội so với ngày thường. Nhất là các dãy bán trái cây, chuối cúng, các loại hoa bày ra đầy cả lối đi, tràn ra cả ngoài đường, các lối dẫn vào chợ. Các dãy bán nem chả, cau trầu, gà vịt làm sẵn cũng nhiều hơn mọi khi.

Từ khoảng 27-28 tháng chạp tết là đã gói bánh chưng, bánh tét. Bà nội tôi ngâm nếp và làm nhụy bánh bằng đậu xanh và thịt trước, sẵn cho ông gói bánh. Ông tôi gói bánh tét và bánh chưng rất đẹp. Không cần khuôn mà cứ đều tăm tắp, gọn gàng. Lúc gói không quá chặt tay cũng không quá lỏng tay. Mọi thao tác cứ như lập trình vừa phải. Rồi ông buộc dây lạt giang ràng rịt ngang dọc, có dây xách. Hình như có sự thỏa thuận ngầm hay sao mà bánh chưng bánh tét là do ông tôi gói còn làm các loại bánh ít lá gai, bèo nậm lọc, nấu cơm cộ, xôi, chè trôi nước… là do bà nội và mẹ tôi đảm nhận. Bắc cái nồi bự nấu bánh bằng củi ngoài vườn. Việc nấu bánh tét, bánh chưng phải thức nguyên một đêm. Trẻ con trong nhà được ngủ khì còn người lớn thay nhau canh củi lửa và chêm thêm nước. Đến gần sáng thì vớt bánh. Ông tôi bảo nấu kỹ vậy bánh mới chín mềm và để được lâu. Khi vớt bánh bao giờ cũng có vài cái dành cho trẻ con! Cảm giác mới bảnh mắt ra được gọi ra xem ông vớt bánh và được mỗi đứa một cái bánh nhỏ, có dây đeo tòng teng nóng hổi thơm nức mùi nếp, múi lá chuối, lá dong. Sung sướng lắm! Chưa ăn vội đâu mà phải xách chạy khoe một vòng trong xóm xem mấy đứa khác đã có bánh như mình chưa! Đứa nào chưa có là nó quay vào nhà hối ba mẹ nó:

- Mẹ coi con Bắp có bánh rồi mà nhà mình chưa gói nè, con không chịu đâu, mạ lo gói đi!

Rồi thì chúng tôi tụm năm tụm ba chia bánh ăn kèm theo lời dặn:

-Tau cho mi ăn trước mai mốt bánh mi chín nhớ chia tau với hấy!

Chiều 30 tết gọi là lễ rước ông bà tổ tiên về ăn tết. Bà và mẹ tôi đã làm hai mâm cơm cộ có xôi gà và các loại thức ăn kho nấu khác. Ngoài ra còn làm thêm một số loại bánh như bánh thuẫn, bánh đậu xanh như hình các loại trái cây như trái cà chua, trái ớt, trái khế, trái thơm rất nghệ thuật và có tính thẩm mỹ giống y chang trái cây, nhìn không khác chút nào. Chỉ khi cắn vào mới biết vị ngọt bùi đậu xanh, đường và thêm phụ gia. Cúng ngày 30 tết ông nội tôi áo dài khăn đóng kính cẩn thắp hương rồi lầm rầm khấn vái như nói điều gì đó với tiền nhân và cầu mong ơn trên phù hộ bình yên đến với mọi người. Mùi hương trầm phảng phất dịu nhẹ gợi cảm giác như đang được đón ông bà tổ tiên trở về trong hương trầm nghi ngút. Không khí trong nhà dường như ấm cúng hơn! Ngoài sân có một mâm cúng ngoài trời cho các cô cậu ngoại cảnh và những vong hồn thổ cư hay vãng lai.

Đến 11 h 30 đêm 30 là mâm cỗ giao thừa đã được bày dọn xong gồm mâm ngũ quả và các loại mứt bánh, bình bông cúc vàng cùng với nhang đèn, vàng mã… Tôi còn nhớ như in tiếng pháo giòn tan nối tiếp nhau trong xóm nổ đì đùng chào đón giao thừa. Sau này âm thanh đó không còn nữa! Do đã bị cấm để khỏi lãng phí và an toàn cho trẻ con. Tôi còn nhớ có mấy đứa nghịch ngợm thường đi lượm pháo điếc, giấu người lớn rồi ra vườn dồn lại một cục cho nổ có khi nổ toạc cả tay. Sau tết có đứa bỗng thiếu đi nửa ngón tay tiếc ơi là tiếc. Sau này dù không có pháo vẫn làm nên hương vị tết bởi còn nhiều thứ khác đem đến cho ta niềm vui. Nhà nào cũng chưng đèn thắp hương xông trầm cúng cấp thơm cả một vùng.

Ngày thường khoảng 9 h tối là tôi đã lăn ra ngủ một mạch cho tới sáng. Nhưng đêm giao thừa tự nhiên không buồn ngủ tý nào mà cảm giác háo hức lâng lâng một niềm vui khó tả. Sắp đến 6 tuổi, cái răng cửa lay lay đôi chút chuẩn bị thay nhưng cố giữ ra tết, chứ đi chơi tết mà sún răng thì bị quở, tụi bạn cười chết. Rút kinh nghiệm tuần trước thằng Tèo con dì Ba thay răng, khi đi ăn chạp. Ai nói gì hay nó cũng cố không cười. Lỡ cười thì đưa tay che miệng lại vậy mà cậu Út vẫn phát hiện ra hỏi:

- Tèo hàng tiền đạo của mi mất mô một đứa rồi rứa?

Nó ỏn ẻn: - Cậu kệ con!

Bắp nghĩ bụng: sang năm đi học! Tuổi bắt đầu thay răng sữa, đứa nào mà chẳng sún, nên khi trong lớp nhiều đứa sún thì khỏi đứa nào cười đứa nào. Còn chừ là tết mọi thứ đều phải ổn!

Sáng mùng 1 Tết, nhờ người xông đất hợp tuổi. Trong xóm có ông chú tốt bụng, ông tôi thường dặn chú qua sớm để đạp đất giùm. Mùng 1 Tết lúc cả nhà xuất hành cũng phải xem hướng nào hợp tuổi gì để năm mới mọi việc hanh thông may mắn!

…

Mới đó mà mấy mươi mùa xuân đã trôi qua với những cái tết thật đầm ấm ở quê nhà. Thời thơ ấu đã lùi vào dĩ vãng. Giờ đây, để phù hợp với nhịp sống thời hiện đại mọi thứ cũng thay đổi theo, không khí tết xưa cũng phôi phai ít nhiều nhưng cứ mỗi độ xuân về lòng tôi lại nao nao hoài niệm về những cái tết đã xa nhưng nó vẫn còn nguyên trong ký ức.

Ngược dòng kỷ niệm - lòng chất chứa nhớ nhung!

Hoàng Thị Bích Hà