Thơ là một loại hình nghệ thuật bằng ngôn
từ. Để viết được một bài thơ hay thì người làm thơ phải có vốn từ phong phú,
ngôn ngữ thâm thúy, sắc bén. Tuy nhiên vẫn có nhiều trường hợp ngoại lệ. Có
những người không học nhiều, thậm chí chưa hiểu hết thơ là gì, nhưng khi họ đã
đặt bút viết thì thơ của họ lại sâu sắc vô cùng.
Có
một người mà tôi không nhớ rõ tên đã từng nói: “Thơ có thể hay hoặc dở, nhưng
ai làm ra được một câu thơ đều là những người tuyệt vời”. Chính câu nói này là
nguồn động viên tinh thần lớn cho biết bao cây bút vốn trước đây còn e dè, ngại
viết thì giờ đã mạnh dạn hơn và họ cũng đã có những thành công nhất định. Tôi
chính là một trong những người đó. Cái “thành công” mà tôi nói ở đây không phải
là một sự tự hào về bản thân vì có vài tác phẩm được đăng trên báo và tạp chí ở
Trung ương và địa phương. Mà cái tôi muốn nhấn mạnh là sự mạnh dạn viết, mạnh
dạn học hỏi, mạnh dạn gửi đăng... Có như vậy thì tay viết của người làm thơ mới
được nâng cao, tác phẩm đó mới được sống được. Nếu như cứ viết ra rồi cất giấu
tác phẩm đó để một mình đọc rồi tự cho mình viết hay, không đọc, không học hỏi
người khác thì giống như là “Ếch ngồi đáy giếng” chỉ biết về thế giới nhỏ bé
của riêng mình thì chắc chắn trình độ thơ sẽ không phát triển được.
Ngày nay, người làm thơ không ít. Họ xuất phát từ những thành phần khác
nhau như: nhà báo, nhà giáo, kỷ sư, bác sĩ, sinh viên…Mỗi người họ đến với thơ
đều có những mục đích nhất định. Nhưng thôi, đó là chuyện của họ. Ở bài viết
này, tôi không đề cập sâu đến vấn đề đó.
Có lẽ tôi đến với thơ cũng là một sự ngẫu nhiên. Lúc còn đi học, tôi
chưa bao giờ nghĩ lớn lên mình sẽ là người làm thơ, gọi cho sang một chút gọi
là “Nhà thơ”. Vì thực tế lúc đó tôi học văn cũng không khá gì. Nhưng với chút
nhạy cảm và lãng mạn trong tâm hồn, tôi tập tành với những con chữ mà tạm gọi
là thơ ghi lên trang giấy. Thời gian qua nhanh, tôi rời xa mái trường để bước
vào một chặng đường mới. Lời yêu thương cô bé thời học trò cũng chưa dám ngỏ mà
lặng lẽ chép thành những vần thơ ngô nghê, hồn nhiên, đáng yêu để lưu dữ về ký
ức của một thời. Thơ đã đến với tôi từ đó cho đến bây giờ. Nếu nói rõ ra thì
nhờ mối tình đơn phương thời học trò mà tôi đã làm thơ được. Xem ra trong cái
buồn cũng có cái vui, cái đáng khích lệ. Bây giờ, theo sự nhận định của mọi
người thì tôi viết già dặn hơn lúc trước. Bởi lẽ thơ cũng lớn dần theo tuổi tác
của con người. Viết thơ, đọc thơ, yêu thơ…nhưng để sống, gắn bó với thơ không
phải là chuyện dễ dàng. Có khoảng thời gian tôi tưởng chừng như quên lãng thơ
đi, vì có khi cả tháng, vài tháng chẳng viết được câu thơ nào. Những lúc đấy
buồn lắm, nhưng tâm hồn thơ chưa bao giờ tắt hẳn trong tôi. Chỉ có điều nó đợi
cảm xúc, khi có cảm xúc thì không cần suy nghĩ gì nhiều, cầm bút viết và những
câu từ, con chữ “ồ ạt” đến một cách tự nhiên. Do đó, việc nuôi dưỡng cảm xúc
cũng rất quan trọng đối với người sáng tác văn học nói chung và người làm thơ
nói riêng.
Thơ không nên gò ép cảm xúc, vì
nó sẽ làm cho bài thơ rất gượng gạo, không thoát được nội dung, tư tưởng mà
người viết muốn nói đến, gây khó chịu cho người đọc. Với người làm thơ, lúc nào
cũng phải chuẩn bị sẵn giấy bút trong túi áo. Vì có khi ta bắt gặp một hình ảnh
đời thường nào đó cho ta một ý thơ hay thì ta phải vội vàng ghi chép lại cảm
xúc đó, chứ không nó sẽ mất đi nhanh chóng để rồi phải nuối tiếc. Tôi nhớ thời
tôi còn sinh viên, có lần tôi đi học rất sớm. Sân trường sau một đêm mưa, những
chiếc lá vàng rơi lác đác. Tôi bỗng thấy có một cô sinh viên rất dễ thương, mặt
có trang điểm nhẹ đi lướt qua sân trường. Thế là cảm xúc đến, tôi vội lấy giấy
bút ra và ghi chép một mạch nên một bài thơ tình lãng mạn. Bài thơ có tên là
“Mưa giữa xuân”: “Bất chợt giữa mùa xuân/ Một cơn mưa nặng hạt/ Lá vàng rơi xao
xác/ Trải lên khắp sân trường./ Bỗng có cô thiếu nữ/ Má ửng hồng môi son/ Cô
giẫm đi trên lá/ Như giẫm vào tim tôi./ Lá vàng vẫn cứ rơi/ Xuống sân trường lá
ướt/ Đôi chân cô cứ bước/ Tim tôi rớt ra ngoài”. Có thể bài thơ đấy chưa hay,
nhưng tôi lại cảm thấy sung sướng vô cùng. Sung sướng vì cảm xúc được giải
phóng, và ít ra nó cũng có một chút gì đó đọng lại khi được chứng kiến những
phong cảnh đẹp bất chợt mà không phải lúc nào cũng có.
Nếu đợi mãi mà cảm xúc của mình
chưa đến thì mượn cảm xúc cũng là một giải pháp hữu hiệu của người làm thơ.
Mượn cảm xúc là gì? Mượn cảm xúc nghĩa là đặt mình vào vị trí của một người nào
đó để thử suy nghĩ về những hành động, những điều họ thấy. Từ đó, đem cảm xúc
ấy hòa vào bản thân mình để lấy cảm hứng viết thơ. Vì vậy, nội dung, cảm xúc
trong thơ, không phải lúc nào cũng chính là tâm trạng thật của tác giả, mà có
khi là mạch cảm xúc mà tác giả mượn của người khác. Do đó không nên đồng nhất
giữa hai yếu tố này.
Điều
tối kỵ nhất của người làm thơ là không nên dễ dãi với câu từ. Từ ngữ thơ phải
trau chuốt, gọt giũa cho mềm mại, cho tinh tế thì bài thơ mới đạt đến độ hay,
có giá trị và để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc. Ví dụ trong bài thơ
Tràng Giang của nhà thơ Huy Cận có câu thơ là: “Củi một cành khô lạc mấy dòng”.
Để có được câu thơ như thế này, thì nhà thơ Huy Cận đã đắn đo, suy nghĩ và chọn
lựa rất kỹ từ những từ như: cánh bèo, nhành củi tươi, đám lục bình… và cuối
cùng nhà thơ đã chọn cụm từ là “củi một cành khô”. Vì cụm từ này có ý nghĩa
biểu tượng nhất. Nó đã diễn tả được phận đời vất vả lênh đênh của số kiếp con
người. Là “củi” nhưng là “cành củi khô” thì sự sống dường như không còn tồn
tại, trôi nổi về phương nào cũng chẳng biết. Rõ ràng cụm từ tác giả dùng nó đã
hòa chung được toàn bộ mạch cảm xúc trong toàn bài thơ mà tác giả muốn gửi gắm.
Như vậy, việc dùng từ như thế nào nó cũng rất quan trọng đối với người làm thơ.
Một khía cạnh khác tôi muốn nói
đến chính là “nghiệp thơ”. Vì sao không nói đến “nghề thơ” mà phải gọi là
“nghiệp”. Tại vì khi nói đến “nghề” thì nó phải có thu nhập để nuôi sống ít
nhất là bản thân người đó. Nhưng các bậc tiền nhân thời trước đã nói: “Văn
chương hạ giới rẻ như bèo” hoặc “Cơm áo không đùa với khách thơ”. Ngày nay, có
mấy ai chọn nghề làm thơ, viết văn để kiếm sống. Tất nhiên vẫn có, nhưng số đó
rất hi hữu và họ phải là những con người thật sự bản lĩnh. Ngẫm lại thì văn
chương ngày nay cũng thật đáng buồn. Tôi thấy nhiều tác giả cứ in tác phẩm ra
nhưng chẳng bán được. Họ ký tặng bạn bè, người thân…cũng không hết. Mà tặng
chắc gì người ta đã đọc. Cái thời mà con người ta bon chen, giành giật sự sống
lẫn nhau; cái thời mà đồng tiền làm chủ con người thì mấy ai có thì giờ quan
tâm đến việc nói “nhảm” của mấy ông nhà thơ, nhà văn. Tác phẩm của họ cũng sẽ
nhanh chóng bị quên lãng. “Nghiệp” là vậy, không tách rời được. Ai đã lỡ mang
trong mình cái “nghiệp thơ” thì chỉ có khổ, khổ trăm bề… nhưng đổi lại thì có
cái vui, cái khoái trá, cái hấp dẫn riêng của
người cầm bút.
Với những hiểu biết còn hạn chế và những
chuyện phím tôi kể về văn thơ ở trên thì có lẽ cũng đã khái quát phần nào về “bếp
núc”, vui buồn của người làm thơ. Con đường đến với văn chương nói chung và thơ
nói riêng nó ghập ghềnh, chông chênh lắm. Ai thật sự có đam mê, có lòng quyết
tâm thì mới có thể trụ vững với nó.
NGUYỄN HOÀI ÂN
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét