Hắn là họa sĩ. Bạn bè gọi
hắn là họa sĩ “sông nước” bởi hầu hết hắn chỉ vẽ thúng ghe, buông câu, thả
lưới, dòng sông, con đò, bến nước… Căn phòng trọ chưa được mươi mét vuông chật
ních tranh. Bức tranh “Đò chiều” gác hờ hững trên cái bệ xi măng cũ rích. Mô tả
bức tranh này như thế nào nhỉ? Một con sông, dĩ nhiên rồi, một con sông oằn
mình cam chịu. Và nắng, nắng vô tâm sợi trong sợi đục vây quá rộng phận người.
Sóng tỉ mẫn, gợn lòng, lăn tăn, vấn vít, vỗ khúc nhặt thưa như những làn roi
yêu ghét. Chiều gấp gẫy. Con đò nhóm bếp. Hắt hiu. Mông lung. Ngó chừng con
khói cũng thắt lưng buộc bụng. Kết thúc ngày bươn chải, đôi mắt mẹ đứng gió héo
xàu, đôi tay cha keo kết cờn cợn tanh nồng nước lợ.
Bức tranh gam màu buồn gắn
với tuổi thơ của hắn.
Hắn sinh ra từ xóm đò. Ăn
ngủ, tiểu tiện, chơi đùa trên con đò mà buổi sáng là đầu sông, buổi chiều là
cuối sông và đêm là bụi bờ nào đó ven sông. Hắn từng thấy trăng lên trăng xuống
huyền hồ cùng tiếng cú kêu đêm rờn rợn, từng buông giấc mơ chớp giật phía trời
xa.
Cha mẹ hắn gương mặt mộc mạc
đến ngờ nghệch. Luôn cụm rụm khép nép trước ồn ả cuộc đời, đứng ngoài thị phi,
nhục vinh, mưu toan giăng mắc. Bới sông tìm cái ăn, bới gió tìm ngọn mát lòng.
Chút tôm tép nhỏ nhoi là kỳ vọng lớn lao cận kề phúc hạnh. Họ tay chèo tay lưới.
Kẽo kẹt tiếng dầm đưa. Sờ soạn đêm. Xô lệch vầng sáng đọng trước mui đò. Trăng
sao sủi bọt. Con đò nhích khuya chia lòng sông thành hai mảnh: ngóng vọng – lụi
tàn.
Trên đầu giường ngủ của hắn là
bức tranh “Bất biến”. Một cô bé da râm ran đen đủi, khê khét tóc nắng. Nụ cười
ngái ngủ, có lẽ vừa thức dậy sau một cơn chưa đẫy giấc. Cô bé không biết được đêm
qua mình đã xập xình lềnh bềnh trôi chóng vánh qua mấy nhánh sông, qua cội lòng
cha mẹ. Cứ ngỡ mình bất biến. Nếu ai hỏi quê đâu, gốc gác đâu, chắc cô bé sẽ
giãn mặt ra cười, nụ cười màu cớm răng lẫn khuất trong màu sông nước. Cái thần
của bức tranh nằm ở đôi mắt. Tưởng chừng cô bé đang nhìn xuống dòng sông dây
dưa bóng mình. Không phải, cô bé đang nhìn trời. Trời thì chót vót gió, ken
chật mây, liu riu nắng. Cũng không phải, cô bé đang ngó ra những dây mây tưa
sợi ở mũi đò.
Hắn yêu bức tranh này nhất,
bởi cô bé trong tranh chính là con Bống, bạn thuở nhỏ, bạn thân thiết nhất của
hắn. Ngủ chung đò, tắm chung sông. Trần truồng phơi trăng phơi gió. Hắt nước,
ném bùn vào mặt nhau rồi toe toét cười hiền lành nguyên thủy. Hình như hắn yêu
con Bống từ thuở lên năm lên bảy nên mới vẽ được đôi mắt ma mị đến như vậy! Hắn
đã từng thú nhận với bạn bè con Bống là bất biến trong hắn và hắn đang đi tìm
cái bất biến ấy.
Còn nhớ rất rõ, năm hai đứa
lên mười một thì chính quyền địa phương giải phóng xóm đò. Con sông hoang sơ
mấy cụm lục bình được nạo vét khơi thông dòng chảy. Cái cồn nhỏ rách nát giữa
sông được chằm vá trang điểm lại. Bờ sông được nâng cấp, lau lách mọc ven bờ
được thay bởi cây xanh hoa lá. Hơn mười hộ nhà đò phải lên bờ. Lên bờ. Khái
niệm đơn giản, động tác cũng chẳng khó khăn gì mà sao đã thay đổi cuộc đời đến chóng mặt không ngờ. Nhà đò của hắn được
cấp đổi cho một miếng đất tới gần cả trăm mét vuông ở một khu dân cư mới cách
sông cũng chẳng bao xa. Nhưng cha mẹ hắn không còn buông câu thả lưới mà chuyển
sang buôn bán. Hắn được diện đồ tinh tươm đến trường. Cha mẹ con Bống bỏ sông
về với biển. Được hỗ trợ vốn liếng, vẫn theo nghề, theo bà con giong khơi bám
biển.
Những năm học cấp ba, nhiều
lần hắn đi biển. Con Bống vẫn ngu ngơ như xưa, vẫn gọi hắn là thằng Cua, vẫn
ném cát mặn vào mặt, vẫn dìm đầu hắn vào nước biển rồi cười nghiêng ngả. Chẳng thay
đổi gì!
Hồi chuẩn bị vào trường Đại
học Mỹ thuật, nghe tin con Bống đi lấy chồng, hắn đâm ra lú lẫn chẳng thèm
viếng thăm chào hỏi, xách ba lô lên tàu đi thẳng vào thành phố. Nơi thị thành
ồn ả nhưng hình ảnh thằng Cua, con Bống, tiếng gọi đò trưa í ới chợt đến chợt
đi trong trái tim ngỡ như im lặng của hắn. Dòng ký ức quê như con sông lờ lợ
nỗi niềm mang yêu thương chảy về đâu? Phía đầu nguồn hay cửa biển?
Bặt tin nhau từ đó, nhưng
con Bống vẫn bất biến trong tâm hồn nghệ
sĩ và trong những bức tranh sông nước của hắn.
Loay hoay với những gam màu
tối sáng ở chốn phồn hoa đô thị, hắn đâu biết được cuộc đời của con Bống nổi
trôi chìm đắm ra sao.
Con Bống đã có chồng, hắn
chỉ biết có thế.
Cuộc mưu sinh của vợ chồng
Bống bắt đầu từ bấp bênh mây gió, gập
ghềnh sóng nước. Mỗi sáng khi con sóng còn mơ ngủ Bống tiễn chồng ra khơi rồi
lầm lũi trở về với những đứa con đen đủi
khét khê mùi nắng chát mặn nụ cười. Dấu
chân sót lại trên bờ cát hoằn sâu sau mỗi lần đưa tiễn. Biển khơi vô tận và
lòng dũng cảm của chàng trai đã cưu mang mẹ con nhà Bống cho đến một ngày… cánh buồm xa dần, xa mãi và
mất hút. Anh ấy đã ra đi hòa vào lòng đại dương
bão bùng giông gió, gởi lại bờ cát dấu chân tiễn đưa chồng chất, gởi lại
thảm rêu đình làng dấu chân chim ngóng đợi, gởi lại giọt sương nơi đọt lá
non mơ ánh mặt trời quên lời trăn trối,
gởi lại cõi người đêm mồ côi, đôi tay yếu mềm, đôi vai gầy rét bấc.
Bống vẫn đợi vẫn chờ. Giữa
trái tim con sóng lặng im ủ ngày ủ tháng. Trên ngọn dương con chim nhỏ lẻ loi
nhìn chiều rớt chậm. Nắng tắt trong đôi mắt vọng phu.
Nhưng rồi một ngày, khi giọt
nắng chưa tượng hình, những con chim chưa kịp hát ca chào ngày mới, mặc bóng
kinh hoàng còn trùm lên đêm đen, mặc tiếng thất thanh của sóng, mặc gió mặn
quất xác vào nỗi đau cồn cào xé thịt, Bống tự mình giong buồm ra khơi. Cuộc mưu
sinh lại bắt đầu. Tiễn Bống là những đứa con với vành khăn trắng vẫn khét khê
mùi nắng chát mặn nụ cười. Bằng nghị lực, tình yêu biển khơi, cái ăn cái học
cho con cái, Bống đã vượt qua sóng cả, vượt lên nỗi đau khơi tìm nguồn vui từ
những cánh buồm đi về lộng gió. Những lúc, có chút thời gian rảnh rỗi Bống lại
nhớ về thời thơ ấu của mình. Nhớ con đò nhỏ xíu trôi trên sông quê hiu quạnh.
Nhớ thằng Cua, mà trong mắt Bống, là thằng bạn khù khờ đến tội nghiệp, luôn bị
Bống ăn hiếp mỗi lần chộ mặt.
Ừ! Chẳng biết thằng Cua bây
giờ ở đâu? làm gì?
Thằng Cua bây giờ chỉ có mỗi
một việc là vẽ tranh hoài niệm về sông quê nơi có con Bống với nụ cười cớm răng
dễ ghét và mong ngày trở về tìm gặp.
Và hắn đã trở về trong một
chiều tưởng chừng biển yên gió lặng. Lạ lẫm. Dưới hàng dừa chỉ lối bây giờ mọc
lên quá nhiều nhà hàng quán xá, con đường vào nhà Bống biến đâu mất.
Lang thang theo những vết
xước trên cát.
Chỉ là dấu chân còng dễ gì
lên trầm lên ngọc mà tìm!
Cảm xúc ùa về, hắn chọn một
góc không gian đặt giá vẽ. Lũ trẻ con thấy lạ vây quanh. Hắn giật mình. Một cô
bé hao hao giống Bống.
- Này cháu! Cháu có thể ngồi
yên một lát cho chú vẽ hình được không? Ngồi nhìn ra bãi tắm kia kìa!
Con bé mạnh mẽ đến không
ngờ:
- Dạ được! Vẽ xong chú cho
cháu nghe!
Định vẽ lại Bống ngày xưa để
làm kỷ niệm nên hắn ngập ngừng rồi tìm cách lảng sang chuyện khác.
- Nhà
cháu có ở gần đây không? Cho chú về nghỉ trọ nhà cháu nhé!
- Dạ được! Nhà cháu chỉ có
hai chị em thôi!
- Ba
mẹ cháu đâu?
- Mẹ
cháu đi biển, cuối tuần này mới về, ba cháu ở trên đồi dương kia không về được.
- Ba
cháu làm gì trên đồi dương ấy?
Con
bé xịu mặt, không nói gì. Chao ơi! Sao cái mặt xịu buồn giống con Bống đến thế.
Hắn sững sờ nhìn con bé.
- Chú
vẽ đi chứ, mặt trời sắp xuống rồi!
- Ừ!... Ừ!... Chú vẽ.
Hắn
giật mình trả lời con bé rồi cầm bút vẽ. Bọn trẻ con có đứa bỏ ra biển tắm, có
đứa bỏ về nhà, có đứa vẫn tò mò xem họa sĩ vẽ hình bạn nó. Những tia nắng chiều
yếu ớt vẫn đủ cho biển kia xanh đến cuối ngày. Gió có vẻ hơi lạ, như sắp giông
chiều.
-
Xong rồi, cháu lại xem.
Đẩy
mấy đứa bạn qua một bên, con bé ngắm tranh một chặp rồi nhận xét:
- Không giống cháu, giống mẹ
cháu hơn.
Giật mình, hắn hỏi dồn dập:
- Mẹ cháu tên gì?
- Mẹ cháu là Bống!
Hắn thỏng tay, bút vẽ rơi
xuống đất. Chỉ còn mấy bước chân nữa thôi hắn sẽ đặt chân vào nhà con Bống,
nhưng con Bống còn ở tận ngoài khơi kia! Gió giật lấy ý nghĩ “con Bống còn ở
tận ngoài khơi kia!” hất lên lật xuống quay vòng rồi ném vào đâu chẳng biết.
Một lằn chớp phía sau đồi dương. Những lằn chớp nối nhau. Gió mạnh dần. Con bé
sợ mưa giông quên bức tranh ù chạy về nhà.
Hắn như một pho tượng vừa
được tưới tắm phép màu dõi mắt ra khơi xa. Hắn hình dung ra con Bống ngoài khơi
kia không phải là con Bống mà hắn đi tìm. Cảm giác hụt hẩng, ray rứt, kiếm tìm
bấy lâu nay tan biến rồi trôi theo biển chiều giông. Hắn ngộ ra được nhiều
điều. Chẳng có gì là bất biến và những vết xước trên cát không bao giờ hóa ngọc
thành trầm.
NGUYỄN BÁ HÒA
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét