Tình yêu nam nữ xưa nay vẫn là nguồn cảm hứng sáng tạo trong các lĩnh
vực thơ văn nhạc họa… Tâm trạng người trong cuộc được khắc họa bằng sự trong
sáng, thắm thiết lẫn buồn nhớ, khắng khít, chia ly… Trong ca dao, các sắc màu
tình yêu ấy được thể hiện bởi các thể thơ với cách ngắt nhịp, gieo vần chính
xác, tinh tế, nhằm diễn đạt tình cảm vừa mộc mạc, vừa chân thành. Lời lẽ ca dao
tuy giản dị, đượm chút quê mùa, nhưng chất quê mùa đó đã bình thản đi vào tâm hồn
người đọc và sống mãi với thời gian.
Chàng trai si tình lâu ngày chẳng gặp mặt người mình thương, nhớ nhung
bức rứt than thầm: “Gió đẩy gió đưa rau
dừa quặn quịu/ Anh mãng thương nàng lịu địu xuống lên”. Thương đến độ
chuyện ăn uống cũng không màng: “Cơm ăn
ba chén lưng lưng/ Uống nước cầm chừng để dạ thương em”, “Bữa ăn có cá cùng canh/ Anh chưa mát dạ bằng
anh thấy nàng”.
Chàng nông dân ngày làm việc đồng
áng mệt nhọc, tối ngủ còn giật mình: “Đêm
nằm mơ tưởng, tưởng mơ/ Chiêm bao thấy bậu, dậy rờ chiếu không”. Hình ảnh
nàng chập chờn trước mắt khiến anh bồn chồn: “Đêm nằm lưng chẳng tới giường/ Trông cho mau sáng lên đường gặp em”,
“Chẳng chè chẳng chén sao say/ Chẳng
thương chẳng nhớ sao hay đi tìm”.
Ngủ không được, bần thần quẩn
quanh trông hoài sao Mai chưa thấy mọc, rồi tự thổ lộ viễn vông: “Vì tình anh phải đi đêm/ Ngã năm bảy cái,
đất êm hơn giường”. Xóm trên, xóm dưới xa nhau là mấy, nghĩ mông lung bỗng
dưng lo lắng cho nàng: “Cầu tre lắt lẻo,
anh thắt thẻo ruột gan/ Sợ em đi chữa quen đàng/ Rủi em có mệnh hệ, lỡ làng
duyên anh”…
Tình yêu say đắm của chàng trai rốt cuộc làm cô gái nghe như có chút
động lòng: “Ở gần sao chẳng sang chơi/ Để
em hái ngọn mồng tơi bắc cầu/ Bắc cầu anh chẳng đi cầu/ Để tốn công thợ, để sầu
lòng em”. Sau lời nhắn gởi, cô buột miệng gợi ý: “Chiều chiều vịt lội mênh mông/ Cầu trôi ván nổi ai bồng em qua?”
và: “Cầu ao ván yếu gió rung/ Anh thương
em thì thương đại, còn ngại ngùng đừng thương”.
Nghe mà nhẹ nhõm cả lòng, chàng
trai bồi hồi đáp lại: “Dầu mà nước ngập
bờ sông/ Cầu trôi nhịp giữa, anh cũng không bỏ nàng”. Ngắm nhìn nàng một
hồi, chàng lại dặn dò: “Nón mua đồng mốt,
tốt tợ như rồng/ Sao em không mua mà đội, để má hồng nắng ăn”. Thôi thì
tình cảnh đằm thắm này giống như: “Chuồn
chuồn mắc phải tơ vương/ Nào ai quấn quýt thì thương nhau cùng”.
Chàng trai bắt đầu tính chuyện
tương lai: “Bước lên cầu, cầu oằn cầu
oại/ Bước xuống tàu, tàu chạy tàu nghiêng/ Em ơi ở lại đừng phiền/ Anh đi làm
mướn kiếm tiền cưới em”. Anh nói vậy là tốt rồi, sao lại phải buông lời nhắc
nhở: “Bông quỳnh rụng xuống cội quỳnh/
Dẫu ai ngậm ngọc dỗ mình đừng xiêu”, để người thương phải tự ái thề nguyền:
“Phải chi miễu ở gần sông/ Em thề một
tiếng kẻo lòng anh nghi”, xen lẫn lời hờn mát: “Cây khô chết đứng giữa trời/ Chết thì chịu chết, không bội lời hẹn xưa”.
Chưa nguôi, nàng còn khẳng khái
hơn: “Ví dầu cha đánh mẹ treo/ Đứt dây
rớt xuống em theo đến cùng”. Và hình dung mai này sẽ: “Một mình giã gạo giữa trời/ Cám bay phảng phất nhớ người đi xa”.
Hẹn ước, thề nguyền, đậm đà tình ý, lúc chia tay chàng trai còn lưu luyến: “Gió bấc lạnh lùng mưa rung lá hẹ/ Anh cảm
thương nàng có mẹ không cha”, bày tỏ sự quan tâm: “Chiếc cầu ao dài bao nhiêu nhịp/ Em đi cho kịp kẻo mẹ mong chờ/ Mẹ già
sớm nắng chiều mưa/ Muốn em khôn lớn cậy
nhờ mai sau”. Nhìn chàng trai quay bước, cô gái thổn thức: “Anh về em chẳng dám cầm/ Dang tay đưa bạn,
ruột bầm như dưa”…
Tình yêu đôi lứa lỡ gặp hoàn cảnh trắc trở phải chia xa, nỗi buồn đọng
lại: “Bước xuống ruộng sâu lỡ sầu tấc dạ/
Tay ôm bó mạ nước mắt hai hàng/ Ai làm lỡ
chuyến đò ngang/ Cho sông cạn nước hai hàng biệt ly”. Ngày xưa hai người tràn
đầy mộng ước: “Anh còn son em cũng còn
son/ Ước gì ta được làm con một nhà”, nhưng nay đã vỡ tan cả rồi: “Màn treo phết đất gió phất màn lem/ Ruột đứt
từng đoạn cũng vì em có chống”. Chàng trai còn nhớ còn thương, vớt vát nói
lời bóng gió: “Nước chảy re re con cá he
nó xòe đuôi phụng/ Em có chồng rồi trong bụng anh vẫn còn thương”.
Cô gái xốn xang trong dạ, chỉ
biết than rằng: “Dậm chân xuống đất khóc
ngất em kêu trời/ Lương duyên ai gả để tiếng đời em mang!”, rồi nhẹ nhàng trách
móc: “Hồi buổi ban đầu, em biểu anh têm
ba miếng trầu, anh lắc đầu sợ tốn/ Giờ em có chồng rồi, sao anh biểu trốn theo
anh?”. Những hờn giận, ấm ức, tiếc nuối chuyện lỡ làng cứ nói ra cho thỏa:
“Bước lên cầu sắt, nắm tay cho chắc, hỏi
gắt người tình/ Bướm xa bông tại nhụy, hai đứa mình lỗi ở tại ai?”, “Bởi vụng nên vàng trộn trấu/ Bụng em thương
thầm sao thấu dạ anh”.
Lại thêm những lời tệ bạc: “Biết đặng hay không hòng xăn tay áo/ Vén bức
sáo làm lễ từ đường/ Mai sao không đặng ai thường cho anh?”, “Cầu cao ván yếu ngựa chạy tứ linh/ Bạn ơi đi
đâu mà tăm tối một mình/ Không ngờ bạn lại có tư tình với ai”. và: “Chê đây lấy đấy sao đành/ Em chê cam sành
lấy phải quít hôi/ Quít hôi bán một đồng mười/ Cam
ba đồng mốt, quít ngồi trơ trơ/ Nào khi gánh nặng em chờ/ Qua cầu anh đỡ bây
giờ quên anh”…
Nghe bạn cũ thốt lời cay đắng phủ
phàng, cô gái phản ứng: “Đấy lạ thì đây
cũng lạ/ Anh kêu em dạ, thiên hạ đều khen/ Tưởng là đó nhóm đây nhen/ Hai bên
hiệp lại như đèn mới xinh/ Ai ngờ anh lại phỉnh mình/ Qua cầu rút ván để mình
bơ vơ”…
Ca dao về tình yêu đôi lứa rất phong phú, thể hiện đủ hoàn cảnh, tâm
trạng của chàng trai, cô gái sống bình dị, chất phác bên ruộng đồng, dòng sông,
mái đình, cây cầu, giếng nước… Chuyện tình yêu tan hợp được dân gian ghi chép,
truyền khẩu bằng lời ca dao không bóng bẩy, trau chuốt mà in sâu vào lòng
người, bất chấp thời gian…
NGUYỄN KIM
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét